dinsdag 24 april 2012

Hartfunctie, slagaders & bloedvaten

Hart, slagaders & bloedvaten

Hridya, dhamani & siras
Door: Anil K. Mehta GAMS (Graduate of Ayurvedic Medicine and Surgery)

Het hart is in vele opzichten het middelpunt van het menselijk lichaam. Het is niet alleen een pomp, zoals de reguliere geneeskunde ons wil doen geloven maar het is ook het centrum van ons bewustzijn. Het hart is constant bezig dat te geven dat wat het lichaam en de geest nodig hebben. Dit wordt ons vaak ingegeven door het hart. Door de enorme stress en druk van de huidige maatschappij wordt het luisteren naar wat het hart ingeeft vaak bemoeilijkt. Niet alleen emotionele oorzaken liggen aan de basis van hartproblemen ook leefstijl en voeding dragen flink bij aan het verstoren van de balans van zowel het hart als de bloedvaten.

Door de veelheid aan oorzaken zowel op lichamelijk, geestelijk als op zielsniveau, nemen hart en vaatziekten tegenwoordig een prominente plaats in op de lijst van meest voorkomende aandoeningen. Veel van de problemen die hart en vaatklachten veroorzaken zijn te voorkomen volgens de Ayurveda wanneer de drie eenheid van lichaam, geest en ziel behandeld worden. Ayurveda ziet een duidelijk verband tussen emotioneel welbevinden, leefstijl en voeding en de gezondheid van het hart en bloedvaten. Deze drie kunnen terug gebracht worden naar balans door doshas en gunas te behandelen en een luisterend oor te hebben voor de emoties. Met praktische tips op het gebied van leefstijl en voeding, Ayurvedische kruiden en therapieën kunnen veel klachten teruggebracht worden naar balans. Zelfs wanneer men vanuit de familiebanden aanleg heeft voor hart en vaatklachten. Door een beter begrip van de eigen constitutie, het samenspel tussen emoties, lichaam en geest op het functioneren van het hart en bloedvaten, kan veel voorkomen en hersteld.

Het hart, de bron van het Leven
Ayurveda de weg naar gezonde hart en bloedvaten
Volgens de Ayurveda is het hart het belangrijkste orgaan omdat het de subtiele banden tussen lichaam, ziel en geest vertegenwoordigd. Beter dan welk ander orgaan van het menselijke lichaam. Het hart ligt niet alleen in het middelpunt van de borstkas maar is ook het centrum van het bewustzijn. Het is het brandpunt van de belangrijkste circulatie systemen van het lichaam en de ziel heeft er zijn zetel. De vier belangrijkste leven gevende voedende stromingen van het lichaam komen er samen, die van bewustzijn, zuurstof, Ojas en Prana (de vitale adem, breath of life). Een andere Ayurvedische klassieke tekst beschrijft het hart als de voedingsbodem / het uitgangspunt / de bron van het hele lichaam: de zes delen van het lichaam (2 armen, 2 benen, 1 romp, 1 hoofd), intellect, vijf zintuigen, vijf zintuiglijke objecten, het zelf en de mind. Het hart is de zetel van alle reflexen om het lichaam te laten functioneren. Emotioneel koppelen we gevoelens, geloof en ervaringen aan het hart. Luisteren en samenwerken met je hart kan het volgende tot gevolg hebben: wanneer er bijvoorbeeld vanuit het hart gesproken wordt hebben woorden een grotere draagwijdte en ontstaat er een verbinding met de toehoorder(s). Deze verbinding kan ervoor zorgen dat mensen een gevoel van saamhorigheid krijgen en gaan samenwerken. Op deze manier gaan hart, hoofd en handen (ziel, geest en lichaam) samenwerken. Dit kan harmonie en geluk brengen zowel innerlijk als in de band met anderen. Volgens de Ayurveda is innerlijk geluk en harmonie het grootste medicijn dat een mens zichzelf kan geven. De kans op genezing van ernstige hart- bloedvat stoornissen wordt vergroot wanneer er vanuit de geneeskunde naar het functioneren van het hart gekeken wordt vanuit het samenspel van lichaam, emoties en gewoonten. Ayurveda ziet hartkwalen in dit bredere perspectief: de (on)balans tussen lichaam, ziel en geest. Ze heeft zich door de eeuwen heen zodanig ontwikkeld dat ze de subtiele maar krachtige banden tussen het fysieke, het emotionele en de dagelijkse routines kent en kan helpen herstellen naar balans. Deze banden worden helder verwoord in termen van doshas, Gunas, dhatus, Ojas en Prana, enzovoorts. Doordat deze kwaliteiten overal terug te vinden zijn in de natuur kan de natuur via kruiden en therapieën ingezet worden voor het herstel van een stoornis. Daarnaast kunnen er duidelijke praktische stappen ondernomen worden op het gebied van dieet en dagelijkse routines om hart en bloedvaten gezond te houden of te herstellen.

Prana
Prana Vata is de belangrijkste subdosha van de vijf Vata subdoshas. Prana wordt aan de lucht onttrokken en doorstroomt het hele lichaam. Prana Vata is de levenskracht, levensstroom of ook wel de ‘breath of life’ genoemd. Door zijn subtiele aard doorstroomt Prana het hele wezen. Het lichaam kent tien belangrijke zetels (plaatsen) waar Prana duidelijk aanwezig moet zijn wil er volgens de Ayurveda sprake zijn van leven. Het hart neemt daarbij een belangrijke positie in omdat de vier circulatie stromen daar bij elkaar komen. Vandaar dat het hart in de Ayurveda wordt beschreven als groots en vele doelen dienend.

De tien zetels van Prana zijn:
  • Hoofd
  • Keel
  • Hart
  • Navel
  • Anus
  • Blaas
  • Ojas
  • Zaad
  • Bloed
  • Spieren
Wanneer de vitale adem in al deze organen aanwezig is is er volgens de klassieke teksten sprake van leven. De eerste zes Prana zetels worden door de Ayurveda gezien als marmas, punten waar de subtiele energie van Prana Vata samenkomt met de fysieke structuur van het lichaam en diverse energie kanalen (nadis). Door deze punten te behandelen via Pancha Karma, massage, oliën, yoga en pranayama kan men aandoeningen verhelpen en de balans herstellen van doshas en dhatus.

Zuurstof
Het hart heeft twee circulatie systemen:
  • het grote circulatie systeem: zuurstofrijk bloed wordt vanuit het hart door het lichaam gepompt via de slagaderen. Na het uitwisselen van gassen op cellulair niveau waarvan de belangrijkste zuurstof en CO2 keert het zuurstofarme bloed vanuit het lichaam via de bloedvaten weer terug naar het hart.
  • het kleine circulatiesysteem: zuurstofarm bloed (CO2 rijk) wordt vanuit het hart via de longslagader naar de longen gepompt waarna het bloed via contact met de lucht in de longen de gassen uitwisselt en zuurstofrijk bloed (CO2 arm) weer vanuit de longaderen naar het hart terugkeert.
Ojas
Ojas en het hart zijn nauw aan elkaar verbonden. Wanneer alle zeven weefsels van het lichaam gezond en harmonieus functioneren produceert ieder weefsel afzonderlijk Ojas. Des te gezonder de zeven weefsels (plasma, bloed, spieren, vet, bot, beenmerg, zaadcellen) zijn des te meer Ojas is er in het lichaam om alle weefsels en organen te voeden en gezond te houden. Weefsels en organen zijn dus onlosmakelijk verbonden aan Ojas, zonder Ojas geen gezond weefsel zonder gezonde weefsels geen Ojas. Wanneer iemand kern gezond is is Ojas in ruime mate aanwezig. Dit valt te zien aan iemands vitaliteit en uitstraling. Ojas is verspreid over het hele lichaam maar in het hart bevindt zich de grootste hoeveelheid, twee vingerhoedjes olie achtige gele substantie. Ojas is dus een belangrijk stofje in het lichaam. Zonder voldoende Ojas ontstaan er stoornissen, zoals verkoudheid, griep of functioneren weefsels en organen niet goed.

Ojas wordt de volgende kwaliteiten toegeschreven:
  • Ojas overal in het lichaam aanwezig zorgt voor het in stand houden van het lichaam
  • zonder Ojas is er geen leven mogelijk
  • het leven (embryo) ontstaat in eerste instantie uit Ojas
  • Ojas is de essentie van alle voedingsstoffen
  • Ojas wordt als eerste opgenomen in het hart
  • De hoofdzetel van Ojas is in het hart
  • Ojas is de crème van de voedende vloeistof in het lichaam
  • Ojas bevindt zich op alle vitale punten en zorgt voor allerlei processen die het lichaam voeden, herstellen en in balans houden.
  • Ojas wordt vanuit het hart via tien kanalen verspreidt over het hele lichaam.
De kracht van het bewustzijn
Volgens de Ayurveda is het lichaam een dynamisch beweeglijke stroom van intelligentie. Zoals de geest een bewustzijn heeft dat het lichaam kan aansturen zo heeft het lichaam ook zijn eigen intelligentie en kan het signalen geven waardoor onbalans kan herstellen, wonden helen en de juiste voedingsstoffen naar de juiste plaatsen in het lichaam gebracht worden. Bewustzijn creëert een realiteit. Deze realiteit kan beïnvloed worden door hoe je jezelf ziet. Dit heeft vervolgens zijn invloed op het lichaam en natuurlijk de geest. De vraag rijst dan ook zie je jezelf als een vast gegeven in tijd en ruimte als een standbeeld óf zoals Ayurveda aanreikt een samengaan van diverse stromingen, dynamisch en immer in beweging? Zeker wanneer zich een verstoring van lichaam en/of geest voordoet is deze vraag belangrijk. Een praktisch voorbeeld: tot ongeveer de jaren 1980 dacht men dat dichtslibbende hartvaten een eindstation was. De reguliere geneeskundige kennis had onvoldoende antwoord op deze problematiek. Nu anno 2010 kan men met behulp van allerlei operaties, zoals het plaatsen van een stent of bypass, het leven verlengen in geval van hartfalen. Gelukkig zijn deze chirurgische ingrepen nu mogelijk en ze geven duidelijk aan dat wanneer er creatief en constructief gedacht en gehandeld wordt er enorm veel mogelijk is om het leven te verbeteren en te verlengen. Maar we weten nu ook dat deze ingrepen de onderliggende problematiek van het hartfalen niet herstellen. Veel van de oorzaken die een hart verzwakken kunnen preventief voorkomen worden. Ayurveda van oorsprong een geneeskunde die zich bezig houdt met het voorkomen van ziekten heeft hier eeuwen aan ervaring in opgebouwd en kan zeer gericht en afgestemd op de persoon begeleiding en ondersteuning geven bij het voorkomen en verhelpen van hart- en vaatstoornissen. Het behouden van een goede gezondheid, gevoel van welbevinden en geluk is volgens de Ayurveda het constant afstemmen, herstellen en bijsturen van de geestelijke en lichamelijke behoeften. Allerlei invloeden (goede en minder goede) passeren namelijk in een continue stroom het lichaam en de geest. Het is een continue leerproces om lichaam en geest in balans te houden. Een goede gezondheid begint dan ook bij het bewust zijn van deze stromende intelligentie die het fysieke lichaam en de wereld om ons heen aanstuurt. Deze intelligentie kun je voelen in je ademhaling, spijsvertering, het op en neer gaan van je energieniveau en natuurlijk je hartslag. Wanneer je je bewust wilt worden van deze intelligentie dan zijn yoga en meditatie goede methoden om mee te beginnen. Een andere manier om te starten is je afvragen of de dingen die je in het dagelijkse leven doet wel een positieve bijdrage leveren aan je gevoel van gezondheid, geluk en welbevinden. Een kleine stap in de goede richting kan een wereld van verschil uitmaken.

Het hart en zijn functie als pomp
Het hart is een hol gespierd orgaan met zijn eigen centrale zenuw, de sinusknoop, van waaruit elektrische pulsen het ritmisch bewegen van hart aansturen en zo voor de bloedvoorziening zorgt van het hele lichaam. Ayurveda vergelijkt het hart met een rode lotusbloem van waaruit vaten en slagaderen ontspringen en zich verspreiden over het lichaam.

In grote lijnen kan het hart in drie lagen verdeeld worden:
  • Endocardium Binnenste laag van het hart gekoppeld aan raktadhatu en rasadhatu (plasma en bloed). Belangrijkste dosha: Kapha en Pitta. Elementen: aarde, water en vuur.
  • Myocardium De middelste laag van het hart, hier bevinden zich de hartspieren verbonden met mamsadhatu. Belangrijkste dosha: Kapha. Elementen: aarde en water.
  • Pericardium Buitenste laag van het hart afkomstig van het medadhatu (vetweefsel) weefsel dat voor verbinding en samenhang zorgt. Belangrijkste dosha: Kapha. Elementen: aarde en water.
Het hart kan gezien worden als het centrum van het bloed circulatie systeem. Ayurveda ziet Vyana Vata als de drijvende kracht achter het circuleren van het bloed door het hart en het hele lichaam, van de grote slagaderen en bloedvaten tot de kleinste capillair waar stoffen worden uitgewisseld tussen bloed en cel.

De bloedcirculatie:
  • Zuurstofarme bloed (ook van het hart zelf) stroomt vanuit het hele lichaam naar het hart en
  • komt aan in de rechterboezem. Gaat daarna naar
  • de rechterkamer (onder) en van daaruit
  • gaat het zuurstofarm bloed naar de longen.
  • Na het passeren van de longen stroomt het zuurstofrijke bloed naar het hart en
  • komt aan in de linkerboezem daarna stroomt het naar
  • de linkerkamer stuwt het zuurstofrijke bloed
  • door het hele lichaam ook naar de hartspier.
De bloedvoorziening van het hart gaat via de kransslagaderen die zich aan het begin van de aorta bevinden. Via de kransslagaderen stroomt het bloed via een netwerk van vertakkingen naar de kransvaten (zuurstofarm bloed). Door de hoge druk op de hartspier kan alleen tijdens de korte pauze tussen twee hartslagen het zuurstofarme hartbloed terug het hart instromen. Het ritmisch samentrekken van het hart vindt plaats in een bepaalde volgorde vanuit de sinusknoop die zich op de wand van de rechterboezem bevindt. De frequentie van de ontlading vanuit de sinusknoop wordt beïnvloedt door zenuwprikkels afkomstig van het autonome (vegetatieve, onwillekeurige) zenuwstelsel, hormonen en gemoedstoestanden.

Hormonen die de hartslag beïnvloeden zijn:
  • Adrenaline - Hartslag verhogend
  • Noradrenaline - Hartslag verhogend
  • Schildklier - Bij overmaat; hartslag verhogend / Bij te kort; hartslag verlagend
Gemoedstoestanden die de hartslag beïnvloeden:
  • Woede, agressie - Hartslag verhogend
  • Angst, onrust - Hartslag verhogend
  • Geluk, harmonie - Hartslag verlagend
  • Rust, kalm - Hartslag verlagend
Dhamanis & Siras
Ten tijde van het opstellen van de Charak Samhita was men al bekend met het bloed circulatie systeem met het hart als centrum. Men constateerde toen al dat het hart tien grote vaten heeft: slagaderen en bloedvaten respectievelijk dhamanis en siras.

Dhamanis / Slagaderen:
  • Aorta
  • Linker halsslagader
  • Rechter halsslagader
  • Rechter arm slagader
  • Linker long slagader
  • Rechter longslagader
Siras / Bloedvaten:
  • Onderste holle ader
  • Bovenste holle ader
  • Linker long ader
  • Rechter long ader
Door deze vaten stroomt niet alleen bloed maar ook het Ojas. De belangrijkste eigenschap van dhamanis is hun pulserende / stuwende werking, die van Siras de snelle beweging. Charak schatte het aantal dhamanis in het lichaam op 200 en het aantal siras op 700.

Relatie tussen het hart en Tridosha
Het functioneren van het hart gezien vanuit de tridosha wordt beïnvloed door Prana Vata, Vyana Vata, Sadhaka Pitta en Avalambaka Kapha. Wanneer deze in balans zijn en van gezonde voedingsstoffen worden voorzien is er sprake van een gezond hart, bloedvaten en bloed.

Prana Vata:
  • zorgt voor het transport van zuurstof
  • reguleert de ademhaling
  • zorgt voor het circulatie systeem in het hart. Kransslagaderen transporteren zuurstof en voedingsstoffen naar de cellen van het hart.
Vyana Vata:
  • ondersteunt de willekeurige en onwillekeurige beweging van het hart
  • zorgt voor het hartritme
  • zorgt voor de druk in de bloedvaten
Sadhaka Pitta:
  • heeft zijn zetel in het hart
  • staat bekend als het ‘hoofdkantoor’ van het brein
  • is te herkennen aan de werking van intercellulaire enzymen van het hart. Zoals CPK en CPK-MB. Enzymen die het hart helpen bij opname en verwerking van nutriënten en zuurstof. Deze enzymen lekken uit het hart bij een hartaanval.
Avalambaka Kapha:
  • beschermt, versterkt, voedt en bevochtigd (smeert) het hart
  • te herkennen aan b.v. intercellulaire en interstitiele vloeistof in het hart en de borstkas
Raktadhatu
Ayurveda verdeelt de weefsels van het lichaam in zeven categorieën. Waarbij de weefsel in een bepaalde volgorde worden aangemaakt: Rasadhatu (plasma), Raktadhatu (bloed), Mamsadhatu (spieren), Medadhatu (vetweefsel), Ashtidhatu (botten), Majjadhatu (beenmerg) en sukradhatu (zaadcellen). Slagaderen, bloedvaten en bloed vallen als weefsel onder raktadhatu. Volgens de Ayurveda wordt Raktadhatu gevormd door rasadhatu nadat het de lever is gepasseerd waar het de rode kleur verkrijgt door de rode bloedcellen, raktadhatu = rasadhatu + rode bloedcellen. Alle weefsels worden gevormd uit het voedsel dat gegeten en verteerd wordt. De invloed van een gezonde voeding, leefstijl en spijsvertering is dan ook als eerste te merken aan rasadhatu en dus ook aan raktadhatu. Dit zit hem in feit dat nutriënten verkregen uit de voedselbrei in de darmen via de bloedbaan direct naar de lever gebracht worden voor verdere verwerking. In de lever, zo beschrijft Ayurveda, bevinden zich de vijf Bhutagni. Deze Agni’s van de vijf elementen: aarde, water, vuur, lucht en ether, zorgen voor de transformatie van de grove nutriënten naar lichaam eigen bouwstoffen. De enzymen actief in de darmen kunnen ook als Bhutagni gezien worden. Na de lever gaan gaat het bloed rijk aan nutriënten naar het hart en van daaruit via de longen weer naar de rest van het lichaam. Een gezonde voeding passeert dus eerst een flink aantal bloedvaten, het hart en vervolgens slagaderen voordat het naar de rest van het lichaam gaat. Wanneer de juiste nutriënten in de juiste verhoudingen gegeten worden zal het bloedcirculatiesysteem dit als eerste ondervinden. Via het bloed vindt er een uitwisseling plaats van zuurstof en nutriënten naar de vaten het hart en de slagaderen. Deze drie bloed, hart en bloedvatenstelsel gezond en in balans houden kan in de meeste gevallen via een juiste leefstijl en voeding. Daarnaast is het belangrijk om de spijsvertering (Agni) optimaal te houden. Een goede spijsvertering zorgt voor de juiste omzetting van bouwstenen in nutriënten voor alle dhatus. De spijsvertering, Agni, staat in verband met Pitta dosha. Pitta dosha is het dosha van de transformatie, Agni is het vuur van de transformatie van voedsel. Pitta dosha is daarnaast de heersende dosha over Raktadhatu. Het in balans houden van Pitta dosha kan eveneens via voeding en leefstijl.

Oorzaken van hart- en vaatstoornissen:
  • Erfelijkheid
  • Hoge bloeddruk
  • Diabetes
  • Hoog cholesterol
  • Hoog vet en eiwit gehalte in het bloed
  • Roken
  • Inwendige verwondingen aan het hart of bloedvaten
  • Ontsteking van de hartspier door virale infecties
  • Bacteriële infectie
  • Acute reuma
  • Ouderdom
  • Ernstige longziekte
  • Tumoren
  • SLE
  • Nierinsufficiëntie
  • Geneesmiddelen met bepaalde bijwerkingen
  • Na hevige inspanning
  • Stress, nervositeit
  • Vergiftiging
Bovengenoemde oorzaken worden zowel door de Ayurveda als door de reguliere geneeskunde onderkent. Echter Ayurveda (Charak Samhita) voegt er nog een aantal oorzaken aan toe.

Leefstijl:
  • Fysieke uitputting
  • Het onderdrukken van braken
  • Ama
  • Verwonding
  • Onderdrukken van de normale lichamelijke behoeften
  • Onregelmatig ritme
Dieet:
  • Te heet en te droog voedsel
  • Voedsel eten dat niet aansluit bij de constitutie, seizoen, leefstijl
  • Verkeerd bereid eten
  • Ongeschikt voedsel
  • Eten tijdens een indigestie
Psychisch:
  • Onrust
  • Angst
  • Doodsangst
Medisch:
  • Drastisch en/of excessief purgeren
  • Verkeerde behandeling van een stoornis
Symptomen van hartstoornissen
Vanuit de reguliere geneeskunde zijn we gewend om stoornissen (ziekten) onder te verdelen naar plaats in het lichaam en karakteristieke symptomen. Ayurveda maakt een iets andere onderverdeling en wel naar dosha. Ayurveda beschouwt doshas als de onderliggende oorzaak van veel aandoeningen. Door de symptomen te classificeren naar dosha kan de oorzaak gevonden en behandeld worden. Symptomen worden daarom in de Ayurveda onderverdeeld naar dosha, enkele symptomen zijn volgens de Ayurveda algemeen.
  • Aard van de klacht: Algemeen. Symptomen: Gevoel van zwakte, kortademigheid en bleek.
  • Aard van de klacht: Vata. Symptomen: Verwijding in het hart, diverse soorten pijn: acuut, stekend, hevig bewegend, snijdend, brekend, scherp. Pijn in de schouders, armen, buik, nek, rug of kaak.
  • Aard van de klacht: Pitta. Symptomen: Brandend gevoel, hitte, koorts en gele kleur, dorst, zuigende pijn, vermoeid hart, woede uitbarstingen, flauwvallen, zweten, droge mond.
  • Aard van de klacht: Kapha. Symptomen: Belemmering van de normale hartbewegingen, zwaarte en dofheid samengaand met slijm, koorts, hoesten, slaperig, ama, anorexia, stijfheid, milde Agni, zoete smaak in de mond.
  • Aard van de klacht: Sannipati (drie doshas). Symptomen: Misselijkheid, spugen, prikkende pijn, koliek, overmatige slijmvorming, hoesten en gevoel van duisternis.
  • Aard van de klacht: Krimi Micro-organismen. Symptomen: Hevig ongemak en een stekende pijn met jeuk, anorexia, donkere kringen om de ogen, ernstige vermagering.
  • Aard van de klacht: Vata. Complicaties: Duizeligheid, uitputting, algehele malaise en vermagering.
  • Aard van de klacht: Pitta. Complicaties: Duizeligheid, uitputting, algehele malaise en vermagering.
  • Aard van de klacht: Kapha. Complicaties: Duizeligheid, uitputting, algehele malaise en vermagering.
  • Aard van de klacht: Sannipati. Complicaties: Duizeligheid, uitputting, algehele malaise en vermagering.
  • Aard van de klacht: Krimi. Complicaties: Kapha-achtig.

Enkele hartstoornissen naar subdosha:


Dosha: Prana Vata. Stoornis:
  • Dyspneu
  • tacchypnoea
  • hoesten en hikken
Dosha: Vyana Vata - Abnormale samentrekkingen van het hart. Stoornis:
  • Te zwakke of sterke hartsamentrekking.
  • Ritme verstoringen zoals extra systole, hartblok, fibrilleren van boezem en kamer.
    • Stenose en insufficiëntie.
Dosha: Sadhaka Pitta - Enzyme. Stoornis:
  • zwak functionerend hart
  • hart atrofie
Dosha: Avalambaka Kapha. Stoornis:
  • beschadigd of verzwakt hart
  • stoornissen aan het pericardium
  • stoornissen aan de pleura
Algemene stoornissen van hart en bloedvaten:
Vata
  • mitralisklepstenose, aortaklepstenose
  • mitralisklepinsufficiëntie
  • atrofie
  • spataderen
Pitta
  • bacteriële carditis
  • specifieke en niet-specifieke artritis
Kapha
  • hart hypertrofie,
  • arteriosclerose
  • atherosclerose

Ayurvedische Behandeling
Bij een bezoek aan een Ayurvedisch arts zal eerst de basisconstitutie bepaald worden aan de hand van de polsdiagnose. Aandacht wordt geschonken aan ogen, nagels, tong, algehele gezondheid en familie historie. Ook kan er gekeken / geluisterd worden naar het hart, longen en ingewanden met een stethoscoop of met behulp van palpiteren (kleine klopjes op de romp). Nadat is vastgesteld wat de basisconstitutie is en de afwijking daarvan kan een speciaal op maat gemaakte therapie beginnen waarbij verontreinigingen uit het lichaam verwijderd worden, herstel naar balans wordt opgestart en een verjongingskuur gegeven kan worden zodat lichaam, ziel en geest weer harmoniseren.
In de klassieke teksten wordt veel aandacht besteed aan de verbinding tussen het hart en de mind. Wanneer we het hart samen met de tien kanalen en Ojas gezond willen houden adviseert Ayurveda om vooral te voorkomen dat de mind wordt verstoord. Praktisch betekent dit regelmatig hart en Ojas bevorderende maatregelen nemen, srota’s reinigen, de mind kalm houden en het verzamelen van juiste kennis nodig in het leven.

Hart en geest bevorderende activiteiten:
  • Geweldloosheid in van invloed op de kwaliteit van Leven
    • Moed in van invloed de ontwikkeling van innerlijke Kracht
  • Studeren is van invloed op Gewicht en positie in de samenleving
    • In bedwang houden van de vijf zintuigen is van invloed op het verkrijgen van Geluk
    • Het celibaat is van invloed op Het Geestelijk Pad
De eerste vier zijn geschikt voor hen die vol in de maatschappij staan als lid van een gezin. De laatste het hoogste Pad samen met de vier voorgaande wordt geadviseerd wanneer men alleen door het leven gaat.

Algemene Ayurvedische behandel vormen:
  • Oorzaak: Vata gerelateerd. Behandelvormen: Pancha Karma: oliën, voedende klysma’s, dieet, medicinale kruiden
    Oorzaak: Pitta gerelateerd. Behandelvormen: Pancha Karma: medicinale ghrita, koorts werende kruiden, dieet van voedende soepen met vlees en ghee, voedende klysma’s, mild purgeren
    Oorzaak: Kapha gerelateerd. Behandelvormen: Pancha Karma: géén medicinaal braken, eten, klysma, géén droge massages, verbeteren van Agni
    Oorzaak: Sannipat (drie doshas). Behandelvormen: Combinatie van de bovengenoemde therapieën
    Oorzaak: Krimi - Micro-organismen. Behandelvormen: Pancha Karma met oliën, dieet, purgeren, dieet, micro-organisme dodende kruiden en behandelingen. Geen medicinaal braken.
Ter voorkoming van hartkwalen kunnen de volgende Ayurvedische tips helpen:

Dieet suggesties:
  • Eiwitten: normale hoeveelheden zijn 50 – 60 gram per dag. Voor de vegetariërs zijn eiwitten afkomstig van soja en peulvruchten een goede bron. Voor de niet vegetariërs is 1 á 2 keer per week vis voldoende, rood vlees 1 keer per week is ruim voldoende. Te veel dierlijke eiwitten verhoogd de concentratie homocysteïne in het bloed, een aminozuur die normaal in het bloed voorkomt maar bij te hoge concentraties de kans op arteriosclerose ernstig verhoogd.
  • Vetten: over vetten en hun invloed op atherosclerose wordt veel geschreven. Belangrijk is om dierlijke vetten minimaal te houden en vetten afkomstig van planten in de keuken te gebruiken tijdens het koken, zoals olijf olie, sla olie en sesam olie. Hierdoor wordt het cholesterol niveau niet onnodig opgevoerd. Plaque vorming wordt niet alleen veroorzaakt door verkeerde vetten ook een te veel aan eiwitten eten draagt bij aan plaque vorming.
  • Koolhydraten indien te veel gegeten veroorzaken vetopslag en op lange termijn overgewicht bij onvoldoende beweging. Probeer een te veel hiervan te voorkomen.
  • Calorieën: eet naar uw postuur en spijsverteringsniveau. Te veel calorieën kan obesitas tot gevolg hebben en het dichtslibben van aderen in het hart en elders.
  • Vitaminen en mineralen: eet voldoende en gevarieerde verse groenten en fruit. Voor de vetoplosbare vitaminen bent u aangewezen op noten en olie, voor de niet vegetariërs is er vis. Het eten van vette vis zoals zalm, tonijn en makreel, is een uitstekende bron van omega-3 vetzuren. Deze staan bekend om hun hart beschermende werking. Vegetarische alternatieven zijn lijnzaad en lijnzaadolie, olijven en olijf olie, sesam olie, pindakaas, zonnebloem olie, soja olie en avocado.
  • Zorg voor voldoende vezels in de voeding via rauwkost, granen en peulvruchten.
  • Walnoot bevat veel calcium, zink, magnesium, fosfor en selenium belangrijk bij het gezond houden van hart en bloedvaten.
  • Eet tot het verzadigingsgevoel optreedt. Tijdens een rustige maaltijd geeft de maag dit signaal vanzelf aan.
  • Eet drie maal per dag. Het is het beste om de hoofdmaaltijd in de middag te nemen. Het spijsverteringsvuur is dan op zijn krachtigst. Wordt het avondeten toch de belangrijkste maaltijd kies dan zorgvuldig de hoeveelheden en soort voedsel. Eet niet te veel en zorg voor licht verteerbaar voedsel.
  • Maak uw maaltijden zelf klaar en gebruik bij voorkeur verse groenten, fruit en kruiden.
  • Voorkom geraffineerde producten zoals witte suiker, witte bloem of meel.
  • Groene thee is gezond vanwege de sterke antioxidant werking. Anti-oxidanten helpen het lichaam om de verkeerde vetten, meervoudig onverzadigde vetten, af te schermen zodat ze geen reactie met lichaam kunnen aangaan (b.v. plaque vorming in de bloedvaten) en verwijderd kunnen worden.
  • Voorkom het eten van snacks, kant en klaar maaltijden, fast food en gefrituurd eten zoals snoep, chocolade, hamburgers, patat, pizza’s, en ijs.
  • Kies voor kwalitatief goede zuivelproducten en oliën, bijvoorkeur biologisch.
Keukenkruiden:
  • Knoflook regelmatig gebruik verlaagd de bloeddruk. Maak een glas warme melk en pers hier 1 á 2 teentjes knoflook in uit. Drink dit voor het ontbijt. De bloeddruk zakt dan binnen enkele dagen, verminderd het cholesterol. Potentie van knoflook is heet.
  • Gember regelmatig gebruik verminderd de kans op bloedstolsel.
  • Kurkuma regelmatig gebruik voorkomt ontstekingen en infecties helpt wonden snel te helen.
  • Week fenegriek een nacht in water en neem ze de volgende ochtend.
  • Saffraan regelmatig gebruik versterkt het hart.
  • Honing, een eetlepel honing per dag versterkt het hart.
  • Arjuna melk bereiding: 2 maal per dag drinken. Is een harttonicum. Arjun Khseer Paka: 1-2 eetlepels +1 glas water+ 1 glas melk: inkoken tot 1 glas. Drink dit in de morgen. Werkzaam tegen te hoge of lage bloeddruk en cholesterol.
  • Amritprash ( b.v. als brood beleg) bevat veel vitaminen en mineralen uit natuurlijke plantaardige hulpbronnen. Het bevat veel anti-oxidanten en versterkt het functioneren van het hart.
  • Gebruik niet te veel scherpe kruiden.
  • Drink niet te veel koffie.
  • Beperk het drinken van alcohol
  • Gebruik niet te veel zout. Zout werkt bloeddruk verhogend
Leefstijl suggesties:
  • Voorkom roken
  • Gebruik de laatste maaltijd drie uur voor het slapen gaan
  • Zorg voor voldoende beweging, ga iedere dag even wandelen
  • Sport iedere week op een milde manier niet te belastende voor het hart zoals bijvoorbeeld lichte aerobic oefeningen
  • Yoga is goed voor de algehele gezondheid zoals de zonnegroet.
  • Pranayama, ademhalingsoefeningen zorgen voor een goede zuurstof voorziening en doorbloeding en gezonde longen.
  • Voorkom te veel seks
  • Zorg voor een goede nacht rust. Zelfs een korte rust overdag is belangrijk. Voorkom nachtwerk en te laat op blijven. Voor een langere periode nachtrust vanaf 10 uur zorgt ervoor dat het lichaam zich gedurende de nacht voldoende kan reinigen en herstellen.
  • Voor een goede en gemakkelijke stoelgang: neem een glas lauw water na het opstaan en ga iedere dag even wandelen
  • Wanneer het spijsverteringsvuur onvoldoende actief is kan een stukje verse gember met een beetje limoensap en een snufje zout helpen.
Mentale houding:
Vanwege de verbinding tussen hart en geest is het verstandig het volgende te voorkomen:
  • Onrust en zorgen
  • Angst
  • Stress
  • Agressie of woede
Yoga en meditatie:
Meditatie verlaagt de hartslag in rust, verlaagt de bloeddruk en vermindert de aanmaak van hormonen wat die de hartslag en het metabolisme beïnvloeden. Het beoefenen van Yoga en Pranayama geeft soortgelijke voordelen en het verbeterd de longcapaciteit. Een praktische tip die overal toepasbaar is: Wees vriendelijk en voorkomend naar je zelf en de ander.

Massage:
Alle lichamelijke invloeden op het functioneren van het hart en bloedvaten zijn duidelijk omschreven in de Ayurveda. In en op het lichaam zijn diverse plaatsen, zetels en punten waar verstoorde doshas en dhatus zodanig behandeld kunnen worden dat zij hun balans kunnen herstellen. Dit kan middels diverse vormen van massage en specifieke medicinale oliën. Bij stress en onrustige gedachten of emoties is shiro abhyanga een goede hoofdmassage. Dit combineren met een shirodhara, meerdere keren per week, kalmeert en balanceert de twee hersenhelften. Eens per week een volledige lichaam massage, abhyanga, met olie is bevorderlijk voor de doorstroming van de circulatiesystemen en het soepel houden van spieren en gewrichten.

Medicinale kruiden:
  • Arjuna-V: versterkt de hartspier, vermindert het dichtslibben en verlaagt de bloeddruk, circulatie bevorderend.
  • Triphala Guggul Vishisht: reinigt de bloedvaten, verhoogd de vetverbranding en pakt de oorzaak van een te hoog cholesterol aan.
  • Brahmi: werkt balancerend op de emoties en het hart.
  • Ashwaghan: verminderd de spanning in lichaam en geest en versterkt de hartspier.
  • Yashtimadhu: (niet ingeval van hoge bloeddruk!)
  • Amalaki ghan: bevordert de circulatie is koorts werend en ontstekingsremmend. Een uitstekende antioxidant.
Kruidenformules:
  • Atherocare: Guggulu voor reiniging en tegen ontstekingen.
  • Pushkarmool reinigt de vaten, verbeterd de zuurstof opname verminderd de pijn.
  • Brahmi en Arjuna beide voor het zenuwstelsel en spataderen.
  • Triphala Guggulu
  • Haritaki: zorgt dat Vata zich weer kan bewegen
  • Amla: balanceert Kapha
  • Amalaki: behulpzaam bij atherosclerosis.

Volgens de Ayurveda is het hart met zijn bloedvaten een van de belangrijkste systemen van het lichaam. Drie belangrijke levengevende stromen (zuurstof, Ojas, nutriënten) verlopen via het hart en de vaten. Er zijn heden ten dage helaas veel invloeden die dit prachtige systeem kunnen verstoren en bij langdurige blootstelling zelfs ziekmakend zijn. Niet alle invloeden zijn te voorkomen maar met behulp van Ayurveda kunnen veel balans verstorende factoren worden voorkomen om zo het leven te veraangenamen en te verlengen. Ayurveda kent vele preventieve maatregelen voor het behouden van een gezond hart en bloedvaten zonder dat daarbij langdurige ziekenhuisopname gemoeid is. Ik adviseer iedereen van ganser harte een gebalanceerde leefstijl en voeding. Met eenvoudige tips en aanpassingen kan veel ongemak voorkomen worden, zowel op jonge als latere leeftijd. Is er toch sprake van een acute situatie dan zijn er gelukkig goede chirurgisch oplossingen voorhanden. Maar ook hierna blijft het verstandig om na de ingreep een leefstijl en dieet op te pakken dat in harmonie is met de basisconstitutie. Bovenstaande suggesties kunnen nooit het persoonlijke advies van een Ayurvedische arts vervangen. Bij het vermoeden van ernstige hart- of bloedvatproblemen adviseren wij u met nadruk een arts te raadplegen. Met de hartelijk dank aan Mw. C. Gerris voor haar medewerking bij het tot stand komen van dit artikel.

Bronvermelding:
Asthanga Hrdayam, Charak Samhita, Sushrut Samhita

Dit artikel is geschreven door de Ayurvedische arts Dhr. Mehta (GAMS/BAMS).
Op de inhoud van dit artikel rust auteursrecht en deze inhoud mag alleen naar schriftelijke toestemming van de auteur gebruikt worden.



Geen opmerkingen:

Een reactie posten