Ayurveda over impotentie

Door: Anil K. Mehta GAMS (Graduate of Ayurvedic Medicine and Surgery).

Er zijn naar schattingen 1 miljoen mannen in Nederland die in meerdere of mindere mate problemen ervaren tijdens de geslachtsgemeenschap. En helaas is het nog steeds erg moeilijk om openlijk te praten over wat we in de volksmond impotentie noemen. Impotentie ook wel erectiele dysfunctie genoemd omvat alle potentiestoornissen van de mannelijke penis die een geslaagde coïtus en gezond nageslacht verstoren, erectiestoornissen zijn daar een onderdeel van. Bij een erectiestoornissen is er sprake van het fysiek niet of onvoldoende (circa 50 % van de gevallen) instaat zijn om een erectie te hebben die leidt tot een climax en een bevredigend seksleven. Daarbij zijn er geen lichamelijk aanwijsbare oorzaken. Bij impotentie kan de oorzaak zeer divers zijn zowel medisch / fysiek: medicijnen, operaties, ouderdom, hormonaal, urologisch als psychologisch. Ayurveda beschouwt de geestelijke en lichamelijke gezondheid onlosmakelijk aan elkaar verbonden om tot een gezond en bevredigend seksleven te komen. Ook onderkent Ayurveda dat het hebben van de juiste voedingsgewoonten, leefstijl, partner, omgeving, sfeer, tijdstip en andere een belangrijke rol spelen. Een actief en op de constitutie afgestemd seksleven in een relatie is een integraal onderdeel van een gezond, gelukkig en harmonisch leven. Het hebben van een bijzonder mooie vrouw zou zelfs het beste afrodisiacum zijn. Helaas blijkt dit in de huidige stressvolle maatschappij niet altijd voldoende te zijn. Ayurveda als eeuwenoude medische wetenschap kent een aantal tips op het gebied van leefstijl en voeding maar ook therapieën en kruiden die uitstekende resultaten boeken in geval van impotentie.

IMPOTENTIE
VIRYALPATA of DHWAJA-BHANGA of KLEVYA?

Bij impotentie kan de oorzaak zeer divers zijn zowel medisch / fysiek: medicijnen, operaties, ouderdom, hormonaal, urologisch als psychologisch. Ayurveda beschouwt de geestelijke en lichamelijke gezondheid onlosmakelijk aan elkaar verbonden om tot een gezond en bevredigend seksleven te komen. Ook onderkent Ayurveda dat het hebben van de juiste voedingsgewoonten, leefstijl, partner, omgeving, sfeer, tijdstip en andere een belangrijke rol spelen. Een actief en op de constitutie afgestemd seksleven in een relatie is een integraal onderdeel van een gezond, gelukkig en harmonisch leven. Het hebben van een bijzonder mooie vrouw zou zelfs het beste afrodisiacum zijn. Helaas blijkt dit in de huidige stressvolle maatschappij niet altijd voldoende te zijn. Ayurveda als eeuwenoude medische wetenschap kent een aantal tips op het gebied van leefstijl en voeding maar ook therapieën en kruiden die uitstekende resultaten boeken in geval van impotentie.
 
Impotentie en cijfers
Het hebben van een gezond seksleven zonder impotentie klachten is gelukkig voor veel mannen de normaalste zaak van de wereld. Dat men in Nederland een gezond seksleven belangrijk vindt blijkt wel uit het feit dat het grootste gedeelte van de Nederlanders een erectiestoornis een ernstig probleem vinden. Het benoemen van oorzaken gaat de meeste dan ook goed af, slechts 10 % van de ondervraagde mannen kan spontaan geen mogelijke oorzaken noemen. De volgende oorzaken worden genoemd:
 
Oorzaak          %
Stress               28
Psychisch          23
Fysiek               15
Ouderdom         14
Overige             20
 
Uit een ander onderzoek blijkt dat met het vorderen van de jaren ook de kans op een erectiestoornis toeneemt:
 
Leeftijd (jaar)     % mannen met een erectiestoornis
18 - ouder            14
35 - 49                 11
50 - 64                 24
65 - 80                 39
80 +                     75
 
Ook blijkt dat met het vorderen van de jaren de problematiek rond het verkrijgen en behouden van een erectie ernstiger wordt. Meer dan genoeg redenen om impotentie weer eens in het voetlicht te zetten in Ayurveda Actueel.
 
Het mannelijk geslachtsorgaan in het kort
Allereerst in het kort de anatomische bouw en functies van de penis. De penis wordt beschreven in een uitwendig zichtbaar deel bestaande uit:

• De penis - De penis bestaat uit drie delen, de basis die tegen de buikwand is bevestigd, de schacht het middendeel van de penis en het kegelvormig uiteinde ook wel eikel of glans genoemd. Op de top van de eikel zit de uitgang van de plasbuis, de basis van de eikel wordt krans genoemd. In de schacht bevinden zich drie cilindrische zwellichamen. De twee grootste liggen naast elkaar boven in de schacht. Er onder bevindt zich een kleiner zwellichaam waarin zich de plasbuis bevindt. Deze drie lichamen vullen zich bij een erectie met bloed zodat de penis langer en groter wordt en zich opricht.
• Het scrotum (balzak) - Het scrotum is de huidzak die de zaadballen omgeeft en beschermt. In de wand van het scrotum zitten de zogenaamde cremasterspieren. Hiermee wordt de temperatuur van de zaadballen geregeld. Bij te hoge temperatuur worden de zaadballen verder van het lichaam gebracht, bij te lage temperatuur worden de zaadballen naar het lichaam toegetrokken dit gebeurt ook voor bescherming. Zaadcellen hebben namelijk een iets lagere temperatuur nodig dan die van het lichaam om zich normaal te kunnen ontwikkelen.
• De testes (zaadballen) - De zaadbal heeft twee functies de aanmaak van zaadcellen en testosteron (belangrijkste mannelijke geslachtshormoon). De bijbal die tegen de zaadbal aan ligt is een zes meter lange spiraalvormige buis die als opslagplaats dient voor de zaadcellen. Hier rijpen de zaadcellen uit. Het is normaal dat de linker zaadbal iets lager hangt dan de rechter zaadbal

Het inwendige deel bestaande uit:

• De zaadleiders - De zaadleider is een streng- vormig afvoerkanaal die loopt vanuit de bijbal naar de achterkant van de prostaat. Iedere zaadbal heeft een zaadleider samen komen ze ter hoogte van de prostaat uit in de plasbuis. Iedere zaadleider wordt omgeven door onder andere bloedvaten en zenuwen te samen wordt dit de zaadstreng genoemd.
• De plasbuis - De plasbuis heeft twee functies ten eerste het afvoeren van urine als onderdeel van het urinewegsysteem en ten tweede het ejaculatiekaneel als onderdeel van het voortplantingssysteem wanneer het sperma wordt uitgestort.

De prostaat en de zaadblaasjes
De prostaat bevindt zich in het bekkengebied net onder de blaas en omgeeft het begin van de plasbuis. Net boven de prostaat bevinden zich de zaadblaasjes samen met de prostaat produceren ze een vloeistof die de zaadcellen voedt en voor volume zorgt tijdens de ejaculatie. Het overige vocht wordt toegevoegd door de zaadleiders en klieren in de eikel. Het is normaal dat de prostaat, zo groot als een walnoot, groter wordt met de jaren.
 
De natuurlijke werking van een erectie
Voordat het hebben van een erectie een feit is gebeurd er heel wat in het mannelijk lichaam. In het kort is dit het volgende:

• Er worden aangename prikkelingen opgevangen door de zintuigen die een reactie oproepen in de hersenen.
• Hierdoor worden via het ruggenmerg zenuwimpulsen naar de penis gestuurd. De gladde spieren in de penis ontspannen zich door deze impulsen waardoor de slagaders van de drie zwellichamen in de penis zich verwijden. De bloedtoevoer naar de zwellichamen wordt vergroot waardoor deze uitzetten en zich vullen met bloed. De aders die normaal het bloed afvoeren uit de penis trekken zich samen waardoor de bloedafvoer vertraagd wordt. De druk in de penis wordt groter waardoor deze in lengte en dikte toeneemt.
• De ejaculatie vind plaats doordat de hersenen zenuwimpulsen ontvangen van seksuele opwinding veroorzaakt door wrijven over de eikel en andere prikkelingen. Zenuwen stimuleren nu het samentrekken van spieren rondom de afvoerkanalen van de bijballen, zaadleiders, zaadblaasjes en de prostaat. Samentrekkende spieren rondom de plasbuis stuwen het sperma door het ejaculatiekanaal van de penis. Ook trekt een spier rondom de blaashals zich samen zodat het sperma niet in de blaas belandt.
• Na ejaculatie en het stoppen van prikkelingen ontspannen de aders zich en de slagaders vernauwen zich waardoor de penis verslapt.

Impotentie in categorieën
Onder de term impotentie vallen een aantal seksuele stoornissen:

1. Het afwezig zijn van seksuele verlangens.
2. Onvermogen tot het hebben van een erectie, erectiestoornis:
3. De man is niet instaat een erectie te verkrijgen.

• Gebeurt dit zowel tijdens de slaap als tijdens de seksuele activiteit dan kan er sprake zijn van een medische en of fysieke stoornis. Veroorzaakt door b.v. bijvoorbeeld medisch ingrijpen, hormonale onbalans, urologische klachten, medicijnen.
• De man krijgt soms geen erectie. Dit is de meest voorkomende vorm van impotentie en de oorzaak is meestal van psychische aard. Een mogelijke aanwijzing kan zijn dat er wel nachtelijke erecties zijn.
• Mannen op latere leeftijd. Wanneer een man merkt dat het verkrijgen van een erectie moeizamer gaat verlopen hoeft dit niet meteen te betekenen dat er iets mis is. Naarmate de jaren vorderen is het nu eenmaal zo dat er meer geduld en voorspel nodig is om een bevredigend seksleven te hebben met een climax. Een geduldige partner en samen praten over wat wel en niet werkt en als prettig ervaren wordt is meestal voldoende om samen ook op latere leeftijd nog veel plezier te beleven aan seks en intimiteit. Het kan ook zo zijn dat er wel fysieke of psychische oorzaken zijn waardoor een goede erectie op latere leeftijd niet opgang komt. Het aantal stoornissen dat invloed heeft op de werking van de penis zijn zeer divers.

     4. Vermogen om tot een coïtus te komen maar niet tot een voortplanting b.v.
         door onvruchtbaarheid of onvoldoende actieve zaadcellen.

Oorzaken van impotentie
Dat het niet zomaar vanzelfsprekend is om een gezonde erectie te krijgen mag blijken uit onderstaande lijst met zijn enorme diversiteit aan oorzaken die de potentie verlagen.
 
Fysieke oorzaken:
Hart en vaatziekten:     
Arteriosclerose, hartaandoeningen, hoge bloeddruk, hoog cholesterol, diabetes mellitus
Neurologische beschadigingen:
Operaties, Alzheimer, Parkinson, epilepsie, diabetes mellitus.
Operaties in het bekken gebied:
Prostaat, blaas, rectum, dikke darm.
Lange termijn gebruik: 
Drugs, Alcohol, roken, medicijnen: diuretica, bloeddrukverlagend, kalmerende middelen, antidepressiva, antipsychotica.
Hormonale onbalans:    
Testosteron te laag, schildklier onbalans, Syndroom en ziekte van Cushing.
Diverse:
Prostaat vergroting, verstoorde spijsvertering, overgewicht, bloedarmoede, infecties, constipatie, te veel inspanning, te snelle bloedafvoer in de penis, oververmoeidheid, Ziekte van Peyronie.
 
Psychische oorzaken:   
Depressie, Psychose, lage zelfwaarde, weinig zelfrespect, weinig zelfvertrouwen, boosheid, angst, twijfel over seksuele geaardheid, stress, faalangst, angst voor SOA’s, gespannen relatie, seksuele mishandeling, schuldgevoelens, vrees voor intimiteit, rouw en verdriet (weduwnaarsimpotentie), nervositeit, opvoeding (seks is vies), communicatie problemen met de partner, omgevingsfactoren zoals geur, geluid of licht.
 
De natuurlijke fysieke oorzaken komen meestal op latere leeftijd, medische klachten kunnen in iedere fase van het leven zich voordoen. Psychische oorzaken komen meer voor onder jonge mannen.
 
Signalen & Symptomen
Impotentie kan door heel verschillende oorzaken opkomen. Een veel voorkomende signaal is het onvermogen om tot een erectie te komen of het al enige tijd geen zin meer hebben in seks. Soms gebeurt het dat er klachten ontstaan op het gebied van vroegtijdige ejaculatie, onwillekeurige zaaduitstortingen of niet zwanger kunnen maken. Het is tevens gebleken dat impotentie en depressie vaak hand in hand gaan en een wisselwerking op elkaar hebben. Het is ook mogelijk dat impotentie veroorzaakt wordt door zoveel seks bedrijven dat de man uitgeput raakt en niet meer instaat is om goede en/of voldoende zaadcellen aan te maken. Symptomen van geen of weinig zaadlozing kunnen dan voorkomen. Zeker bij de groep jonge mannen wordt de coïtus nog steeds als een van de belangrijkste mannelijke functies gezien. Juist deze sterke nadruk op de geslachtsgemeenschap kan heel wat problemen veroorzaken. Lukt het namelijk niet dan kunnen er gevoelens van falen als man en als minnaar ophoog komen. Dit brengt angst om de partner te verliezen met zich mee en het missen van seks. Ironisch genoeg is het zo dat hoe drukker je je er over maakt des te moeizamer het gaat met de geslachtsgemeenschap. Natuurlijk is de geslachtsgemeenschap belangrijk in een relatie maar er zijn meer aspecten dan alleen het klaar komen die een coïtus tot iets moois maken zoals, intimiteit, sfeer, grapjes maken en wederzijds plezieren. Dit wetende kan de prestatie druk minder worden en de geslachtsgemeenschap weer ontspanning brengen.
 
Onderzoek in geval van impotentie
Wanneer besloten is om toch een arts te raadplegen kunnen eenvoudige vragen al snel een beeld geven om welke vorm van impotentie het gaat. Er kan naar de volgende symptomen gevraagd worden:

• Gaat het zin hebben in seks gepaard met een erectie die een geslachtsgemeenschap mogelijk maakt.
• Zijn er nachtelijke - of ochtenderecties.
• Hoe sterk is het vertrouwen om een erectie te krijgen en te behouden.
• Hoe vaak is de erectie sterk genoeg na seksuele stimulatie voor een penetratie.
• Hoe vaak blijft tijdens de coïtus de erectie in stand na penetratie.
• Hoe moeilijk was het om de erectie te behouden tot na de daad.
• Hoe vaak was het bevredigend wanneer er een geslachtsgemeenschap was.

Deze vragen geven al een eerste indicatie of het gaat om een fysieke dan wel psychische storing. Om tot een gerichte conclusie te komen is kennis van het medische - en seksuele verleden nodig. Een lichamelijk en psychologische onderzoek en laboratorium resultaten van b.v. het testosterongehalte in het bloed of het aantal actieve zaadcellen na ejaculatie kunnen onderdeel zijn van het onderzoek.
 
Reguliere oplossingen bij impotentie
De reguliere geneeskunde kent een aantal behandelingsmethoden die ofwel weinig effectief zijn of erg ingrijpend zijn voor de seksuele beleving van de betrokkenen. Daarnaast hebben veel middelen ook vervelende bijwerkingen. Enkele mogelijkheden zijn:

• Vacuümpomp
• Afbindring
• Diverse soorten penisimplantaten
• Injecteermiddelen voor de penis
• Testosteroninjecties
• Viagra

Bij psychische oorzaak:

• Sensate - focus techniek
• Psychotherapie
• Sekstherapie

Een Ayurvedisch gezond voortplantingsweefsel
Volgens de Ayurveda is de productie van zaadcellen en het gezond houden van het voortplantingsorgaan het resultaat van een transformatie van voedingsmiddelen tot in het diepste niveau van de lichaamsweefsels (dhatu’s). Alles wat we eten en drinken wordt omgezet naar lichaam eigen weefsels. Deze omzetting van voedingsmiddel tot lichaamsweefsels verloopt volgens de Ayurveda in een bepaalde volgorde te beginnen bij de voedselbrei daaruit komen de voedingsstoffen voor het plasma en vervolgens het bloed, de spieren, het vetweefsel, de botten, het beenmerg en als het voortplantingsweefsel. Voor deze transformatie beschrijft Ayurveda dat ieder weefsel zijn eigen Agni, transformerende energie (enzymen), heeft die de voedingsstoffen omzet tot weefsel eigen stoffen. Zoals b.v. botten meer Calcium nodig hebben, vetweefsel meer vetten (glyceriden en vetzuren) en spieren meer eiwitten. Deze transformatie van voedingsstoffen die we eten vindt plaats in de kanalen van het betreffende weefsel. Ieder weefsel kent dus zijn eigen spijsverteringsvuur (weefsel eigen enzymen) zijn eigen weefselkanalen en gewenste nutriënten en bouwstoffen. Doordat de voedingsstoffen zogezegd van weefsel naar weefsel gaan beïnvloeden de weefsels elkaar door de kwaliteit die ze afleveren aan weefsel eigen stoffen verkregen door het Agni van ieder weefsel. Wanneer nu alles optimaal verloopt zal het laatste weefsel, het voortplantingsweefsel (geslachtsorgaan en voortplantingscellen) optimaal functioneren doordat het de juiste nutriënten van de juiste kwaliteit en kwantiteit aangeleverd krijgt. Het optimaal functioneren van alle weefsels, vinden we in de Ayurveda terug in de term Ojas. De uitstraling van een persoon.
 
Ojas, leefstijl en geslachtsgemeenschap
Ojas is een substantie / energie die in het lichaam zorgt voor vitaliteit, kracht en voeding. Het is het eindresultaat van de voeding nadat het door alle weefsels is getransformeerd en gesublimeerd. Het zit verspreid over het hele lichaam en geeft op zijn beurt voeding aan alle weefsels. Zoals gezegd bepaalt dat wat we eten en drinken of we ons lichaam gezond kunnen houden. Andere factoren zoals leefstijl en voeding naar constitutie spelen volgens de Ayurveda ook een grote rol bij het gezond en krachtig houden van lichaam en geest. Alle drie te samen kunnen voor een gezond lichaam en geest zorgen. Voor iedere constitutie (Vata, Pitta of Kapha) heeft Ayurveda specifieke richtlijnen om de lichamelijke en geestelijke balans in takt te houden. Consulteer hiervoor uw Ayurvedische arts indien u dit wilt weten. Wanneer dit nu optimaal is zal de persoon een sterke en vriendelijke uitstraling hebben wat zich ook uit in een krachtig gezond lichaam dat zonder problemen naar constitutie geslachtsgemeenschap kan hebben. Volgens de Ayurveda geeft een man bij iedere ejaculatie een deel van zijn Ojas af aan de zaadcellen om zo voor een krachtig en vruchtbaar nageslacht te kunnen zorgen. Wanneer nu te vaak naar constitutie coïtus plaats vindt zal de man fysiek uitgeput raken. Het aanvullen van de Ojas door bepaalde voedingsmiddelen te eten of te drinken is dan ook belangrijk naast het leren om gaan met je eigen constitutie.
 
Ayurveda en impotentie
Om potentie verlies zo veel mogelijk te voorkomen is het dus belangrijk te leven naar de eigen persoonlijke constitutie. Waar het de frequentie van de geslachtsdaad betreft geeft Ayurveda algemene richtlijnen naar constitutie aan, om uitputting en te veel verlies van Ojas te voorkomen:
 
Vata constitutie 
2 keer in de maand.

Pitta constitutie
1 keer in de week.

Kapha constitutie  
2 á 3 keer in de week.
 
Ongeacht iemands constitutie kan men last krijgen van impotentie. Ayurveda onderkent naast de moderne problemen die eerder genoemd zijn de volgende oorzaken van uitputting van het zevende weefsel en vermindering van kwaliteit en kwantiteit van zaadcellen:

• te veel: geslachtsgemeenschap, fysieke inspanningen.
• gemeenschap op het verkeerde moment.
• gemeenschap met iets of iemand anders dan de partner.
• eten van voedsel met de eigenschappen: ruw, bitter, wrang, zout, zuur en heet.
• onvoldoende bekend zijn met de wensen van de vrouw.
• abnormale zaadlozing.
• ouderdom.
• emoties: bezorgdheid, verdriet, achterdocht, angst, woede.
• exorcisme.
• vermagering door ziekte.
• onderdrukken van de natuurlijke behoeften.
• verwondingen.
• zeer ernstig verstoorde dhatus of doshas afzonderlijk of meerdere.

Om inzicht te krijgen in de oorzaak van impotentie is het belangrijk eerst te weten welk dosha heerst over het voortplantingsweefsel. In dit geval is dat het Kapha/water dosha. Wanneer het voortplantingssysteem in onbalans is wil dat dus zeggen dat Kapha/water verstoord is, te veel of te weinig aanmaak van Kapha weefsel. Dit kan door een van de drie doshas (Vata, Pitta of Kapha) veroorzaakt worden wanneer deze in onbalans zijn geraakt. Afhankelijk van iemands basisconstitutie kunnen de klachten wel verband houden met het heersende dosha van de basisconstitutie. Bijvoorbeeld een persoon met een Kapha constitutie waarbij Kapha overmatig aanwezig is kan last krijgen van een te veel aan zaadproductie of overmatige ama vorming (zie verderop). Of een persoon met een Vata constitutie kan een overmaat aan Vata krijgen waardoor hij snel uitgeput raakt en weinig seksuele lust heeft. Wanneer zich impotentie voordoet zal dit zich uiten in de manier waarop een persoon overkomt en specifieke impotentie problemen geven. Balans, te veel of te weinig sukradhatu (impotentie) wordt in de Ayurveda als volgt omschreven:
 
Sukradhatu in balans
De persoon is vol tederheid en heeft een liefdevolle uitstraling en is seksueel zo sterk als een paard. De kwantiteit en kwaliteit van de voortplantingscellen is voortreffelijk: krachtig, levensvatbaar, actief en in voldoende mate aanwezig.

Sukradhatu te laag
De persoon is erg vermoeid, zwak, droge mond, bleek, hangerig, impotent en kwantiteit en kwaliteit van het zaad is slecht.

Sukradhatu te hoog
De persoon heeft te veel seksuele lust en een verhoogde zaadproductie met tot gevolg vroegtijdige ejaculatie, nachtelijke ejaculaties, onwillekeurige zaadlozingen zonder seksuele prikkelingen.
 
Ama en impotentie
De onderliggende oorzaak bij impotentie kan in veel gevallen te wijten zijn aan te veel ama vorming. Ama is toxines en afvalstoffen die we of binnen hebben gekregen via het voedsel óf door slechte spijsvertering in het maagdarm stelsel en/of de lichaamskanalen. Dit ama hoopt zich vervolgens op diverse plaatsen in het lichaam op. Meestal begint dit bij het maagdarm kanaal. Bij verdere toename van ama zal deze ook in andere weefsels neerslaan. Dit kan bijvoorbeeld in de vorm van plak zijn in de aderen van de penis, veroorzaakt door bijvoorbeeld een te hoog cholesterol. Dit zou kunnen leiden tot het bijvoorbeeld onvoldoende oprichten van de penis met impotentie tot gevolg. Wanneer lichaamskanalen dichtslibben wordt de kwaliteit en kwantiteit van de transformatie van voedingsstoffen in weefsel steeds minder. Bij het voortplantingsorgaan kan dit de volgende ziektes veroorzaken:

• impotentie
• slechte kwaliteit en kwantiteit van het sperma
• nakomelingen die onvruchtbaar blijken te zijn, jong overlijden of misvormd zijn.

Ayurveda meent dat wanneer er zich in het lichaam belemmeringen, dichtgeslibde kanalen, voordoen dit het voortplantingssysteem verzwakt. Om het voortplantingssysteem weer gezond te laten functioneren is een reiniging – en verjongingskuur noodzakelijk.
 
Ayurvedische kruiden en therapieën
Een seksleven maar ook leefstijl en voeding afgestemd op de eigen basisconstitutie is volgens Ayurveda van essentieel belang om een goed, gezond, lang en gelukkig (seks)leven te hebben. Reeds vele eeuwen heeft de Ayurveda kennis opgedaan over het gezond houden van de geslachtsorganen en de voortplantingscellen. Voor het behouden van een gezond seksleven zijn er eenvoudige tips op het gebied van leefstijl en voeding maar ook gerichte behandelingen.
 
Leefstijl:
Het beste tijdstip voor geslachtsgemeenschap is tussen 22.00 – 23.00 uur. Dit is in de dagelijkse Vata-Pitta-Kapha cyclus het begin van de nachtelijke Pitta tijd, de tijd waarin het lichaam van nature nog voldoende energie kan genereren.

• Geslachtsgemeenschap naar constitutie: zie bovenstaande.
• Zorg voor een leefstijl naar basisconstitutie. Indien u een of beide niet kent kan een consult met een Ayurvedisch arts u snel op weg helpen.
• Vermijdt die omstandigheden waarvan u weet dat die u uitputten. Zie ook de Ayurvedische en reguliere oorzaken van impotentie die reeds genoemd zijn in dit artikel en waar dit mogelijk is vermijd deze.

Dieet:
Volgens de Ayurveda zijn bepaalde voedingsmiddelen meer potentie verhogend dan anderen. Enkele bekende voedingsmiddelen die de potentie verhogen zijn: melk, amandelen, walnoten, sesamzaden, pompoenzaden, saffraan, honing en ghee. Het regelmatig eten van deze voedingsmiddelen is een natuurlijke manier van onderhoud van het voortplantingsweefsel.

• Zorg voor een voedingspatroon dat aansluit bij uw basisconstitutie. Indien u die niet weet kan een consult met een Ayurvedisch arts u snel op weg helpen.
• Zorg er voor dat u een overmaat aan ruw, bitter, wrang, zout, zuur en heet smaken vermijdt.
• Vermijd overmatig of zwaar tafelen.
• Versterkend kruidenmengsel: gelijke delen van Ashwagandha, Bala en Vidari. Één theelepel in een glas warme melk gedurende drie maanden. Tijdens het opkoken van de melk een paar stukjes gehakte knoflook toevoegen dit verwijdt de bloedvaten en verbeterd de bloedtoevoer.
• Mild afrodisiacum: iedere avond een kop warme melk drinken met een snufje saffraan.
• Ontspannen met een rustgevende thee. Is er sprake van impotentie veroorzaakt door psychische klachten dan is een ½ theelepeltje van het kruidenmengsel van Jatamamsi, Brahmi en Shanka Pushpi in gelijke delen, opgelost in water beslist een goede hulp.

Veel van de klachten die leiden tot impotentie zijn te genezen met behulp van kruiden en therapieën. Ayurveda richt zich met het behandelen van impotentie op het herstellen van het tri-dosha systeem (Vata, Pitta en Kapha) van het lichaam en de Triguna (Rajas, Tamas en Sattva) van de geest. Iedere persoon heeft een eigen unieke combinatie van deze drie dosha’s en guna’s. Door een reinigingskuur te ondergaan en vervolgens een verjongingskuur kan de basisconstitutie van een persoon weer hersteld worden en kan het voortplantingssysteem weer beter functioneren.
 
Enkelvoudige kruiden:
Ayurveda kent diverse enkelvoudige kruiden die impotentie klachten kunnen verminderen:

• Ashwaghanda; een zeer sterk afrodisiacum, verhoogd de kwaliteit en kwantiteit van zaadcellen. Veel gebruikt bij Vata constitutie en impotentie.
• Shatavari; Afrodisiacum, verhoogd kwaliteit en kwantiteit van de zaadcellen. Te gebruiken bij Pitta constitutie en impotentie.
• Punarnava; Afrodisiacum, verhoogd kwaliteit en kwantiteit van de zaadcellen. Te gebruiken bij Kapha constitutie en impotentie.
• Gokshura; een testosteron verhogend middel, daarnaast ook een diureticum.
• Mucuna pruriens; in de Ayurveda bekend als Kapikacchu, afrodisiacum en een tonic.
• Saffraan (Crocus sativa) traditioneel afrodisiacum en het vergroot het aantal zaadcellen.
• Akarkara; Afrodisiacum, tonic, stimulerend en spermatogen.
• Shilajit; Libido verhogend en wordt ook ingezet bij complicaties ontstaan door suikerziekte

Samengestelde kruiden:
Er zijn tegenwoordig complexe kruidenpreparaten beschikbaar die enerzijds de potentie en lust verhogen anderzijds ook de hoeveelheid en de kwaliteit van de zaadcellen verhogen:

• Ayuready verbeterd de kwaliteit van het sperma, reguleert de hormoonhuishouding en verhoogt de vruchtbaarheid.
• Chandraprabha SPL
• Gokhshur Ghan
• Kaunch SPL

Massage & Oliën
Maha Narayan een lichaamsmassage met deze olie kan verlichting geven bij erectie zwakte. Massage van de schaamstreek en de onderkant van de penis met deze olie kan doeltreffend zijn.
Bala Taila of Ashwagandha olie kan ook doeltreffend zijn door het aan te brengen op de penis.
 
Pancha Karma therapie
Het is mogelijk dat een Ayurvedisch arts het advies geeft om een Pancha Karma therapie te ondergaan. Afhankelijk van de oorzaak van de impotentie kan deze onder ander bestaan uit:

• Een reinigingsbehandeling met behulp van klysma’s, purgeren of braken. Bij deze drie behandelingen worden op een milde manier toxines uit het lichaam verwijdert.
• Een normaliserende behandeling om de dosha weer in balans te brengen. Dit kan met behulp van klysmas, massages, speciale kruiden en of voeding.
• Een verjongende behandeling. Bijvoorbeeld door lichaamsmassage met kruiden oliën en het innemen van kruidenpreparaten.

Yogahoudingen
Er zijn enkele yogahoudingen die heilzaam kunnen zijn bij impotentie. Enkele hiervan zijn: de haan, de ploeg, de hoge lotus, vajrasana, chakra-asana en de boog. Het is raadzaam om deze bij een gespecialiseerd yogadocent te leren.

Conclusie:
Impotentie is een stoornis die in veel gevallen goed behandelbaar is. In die gevallen waarbij impotentie het gevolg is van een andere aandoening is het raadzaam om deze aandoening te behandelen en vervolgens te kijken of de impotentie klachten verminderen. Raadpleeg in beide gevallen uw Ayurvedisch arts. Laat schroom om te praten over uw impotentie klachten alstublieft niet de reden zijn waarom uw seksleven niet meer naar uw wens is. Het is en blijft een belangrijk onderdeel van uw leven dat bij voorkeur en gezond en gelukkig mag zijn. Hopelijk draagt het lezen van dit artikel daar aan bij.
 
Bronvermelding:
Charaka Samhita
Astanga Hrdayam Samhita
The Ayurveda Encyclopedia
Ayurvedische huisapotheek, Dr. Vasant Lad
Vademecuum van Ayurvedische middelen (Anil K. Mehta - EISRA)
Diverse internet sites: Ayurplanet.com, Erectiestoornis.nl, Gezondheidsplein.nl, Ayus.com, e.a.
 
Aansprakelijkheid:
Dit artikel is puur informatief en kan nooit de behandeling of begeleiding van een Ayurvedisch arts vervangen. In geval van ziekte kunt u het beste uw Ayurvedisch arts raadplegen voordat u kruiden, mineralen, vitaminen of anderen neemt. Zelfs bij uitstekende gezondheid is het verstandig een gekwalificeerd Ayurvedisch arts te raadplegen voordat u met aanpassingen in uw leefstijl of dieet begint.

Hartfunctie, slagaders & bloedvaten

Hart, slagaders & bloedvaten

Hridya, dhamani & siras
Door: Anil K. Mehta GAMS (Graduate of Ayurvedic Medicine and Surgery)

Het hart is in vele opzichten het middelpunt van het menselijk lichaam. Het is niet alleen een pomp, zoals de reguliere geneeskunde ons wil doen geloven maar het is ook het centrum van ons bewustzijn. Het hart is constant bezig dat te geven dat wat het lichaam en de geest nodig hebben. Dit wordt ons vaak ingegeven door het hart. Door de enorme stress en druk van de huidige maatschappij wordt het luisteren naar wat het hart ingeeft vaak bemoeilijkt. Niet alleen emotionele oorzaken liggen aan de basis van hartproblemen ook leefstijl en voeding dragen flink bij aan het verstoren van de balans van zowel het hart als de bloedvaten.

Door de veelheid aan oorzaken zowel op lichamelijk, geestelijk als op zielsniveau, nemen hart en vaatziekten tegenwoordig een prominente plaats in op de lijst van meest voorkomende aandoeningen. Veel van de problemen die hart en vaatklachten veroorzaken zijn te voorkomen volgens de Ayurveda wanneer de drie eenheid van lichaam, geest en ziel behandeld worden. Ayurveda ziet een duidelijk verband tussen emotioneel welbevinden, leefstijl en voeding en de gezondheid van het hart en bloedvaten. Deze drie kunnen terug gebracht worden naar balans door doshas en gunas te behandelen en een luisterend oor te hebben voor de emoties. Met praktische tips op het gebied van leefstijl en voeding, Ayurvedische kruiden en therapieën kunnen veel klachten teruggebracht worden naar balans. Zelfs wanneer men vanuit de familiebanden aanleg heeft voor hart en vaatklachten. Door een beter begrip van de eigen constitutie, het samenspel tussen emoties, lichaam en geest op het functioneren van het hart en bloedvaten, kan veel voorkomen en hersteld.

Het hart, de bron van het Leven
Ayurveda de weg naar gezonde hart en bloedvaten
Volgens de Ayurveda is het hart het belangrijkste orgaan omdat het de subtiele banden tussen lichaam, ziel en geest vertegenwoordigd. Beter dan welk ander orgaan van het menselijke lichaam. Het hart ligt niet alleen in het middelpunt van de borstkas maar is ook het centrum van het bewustzijn. Het is het brandpunt van de belangrijkste circulatie systemen van het lichaam en de ziel heeft er zijn zetel. De vier belangrijkste leven gevende voedende stromingen van het lichaam komen er samen, die van bewustzijn, zuurstof, Ojas en Prana (de vitale adem, breath of life). Een andere Ayurvedische klassieke tekst beschrijft het hart als de voedingsbodem / het uitgangspunt / de bron van het hele lichaam: de zes delen van het lichaam (2 armen, 2 benen, 1 romp, 1 hoofd), intellect, vijf zintuigen, vijf zintuiglijke objecten, het zelf en de mind. Het hart is de zetel van alle reflexen om het lichaam te laten functioneren. Emotioneel koppelen we gevoelens, geloof en ervaringen aan het hart. Luisteren en samenwerken met je hart kan het volgende tot gevolg hebben: wanneer er bijvoorbeeld vanuit het hart gesproken wordt hebben woorden een grotere draagwijdte en ontstaat er een verbinding met de toehoorder(s). Deze verbinding kan ervoor zorgen dat mensen een gevoel van saamhorigheid krijgen en gaan samenwerken. Op deze manier gaan hart, hoofd en handen (ziel, geest en lichaam) samenwerken. Dit kan harmonie en geluk brengen zowel innerlijk als in de band met anderen. Volgens de Ayurveda is innerlijk geluk en harmonie het grootste medicijn dat een mens zichzelf kan geven. De kans op genezing van ernstige hart- bloedvat stoornissen wordt vergroot wanneer er vanuit de geneeskunde naar het functioneren van het hart gekeken wordt vanuit het samenspel van lichaam, emoties en gewoonten. Ayurveda ziet hartkwalen in dit bredere perspectief: de (on)balans tussen lichaam, ziel en geest. Ze heeft zich door de eeuwen heen zodanig ontwikkeld dat ze de subtiele maar krachtige banden tussen het fysieke, het emotionele en de dagelijkse routines kent en kan helpen herstellen naar balans. Deze banden worden helder verwoord in termen van doshas, Gunas, dhatus, Ojas en Prana, enzovoorts. Doordat deze kwaliteiten overal terug te vinden zijn in de natuur kan de natuur via kruiden en therapieën ingezet worden voor het herstel van een stoornis. Daarnaast kunnen er duidelijke praktische stappen ondernomen worden op het gebied van dieet en dagelijkse routines om hart en bloedvaten gezond te houden of te herstellen.

Prana
Prana Vata is de belangrijkste subdosha van de vijf Vata subdoshas. Prana wordt aan de lucht onttrokken en doorstroomt het hele lichaam. Prana Vata is de levenskracht, levensstroom of ook wel de ‘breath of life’ genoemd. Door zijn subtiele aard doorstroomt Prana het hele wezen. Het lichaam kent tien belangrijke zetels (plaatsen) waar Prana duidelijk aanwezig moet zijn wil er volgens de Ayurveda sprake zijn van leven. Het hart neemt daarbij een belangrijke positie in omdat de vier circulatie stromen daar bij elkaar komen. Vandaar dat het hart in de Ayurveda wordt beschreven als groots en vele doelen dienend.

De tien zetels van Prana zijn:

• Hoofd
• Keel
• Hart
• Navel
• Anus
• Blaas
• Ojas
• Zaad
• Bloed
• Spieren
  

Wanneer de vitale adem in al deze organen aanwezig is is er volgens de klassieke teksten sprake van leven. De eerste zes Prana zetels worden door de Ayurveda gezien als marmas, punten waar de subtiele energie van Prana Vata samenkomt met de fysieke structuur van het lichaam en diverse energie kanalen (nadis). Door deze punten te behandelen via Pancha Karma, massage, oliën, yoga en pranayama kan men aandoeningen verhelpen en de balans herstellen van doshas en dhatus.

Zuurstof
Het hart heeft twee circulatie systemen:

• het grote circulatie systeem: zuurstofrijk bloed wordt vanuit het hart door het lichaam gepompt via de slagaderen. Na het uitwisselen van gassen op cellulair niveau waarvan de belangrijkste zuurstof en CO2 keert het zuurstofarme bloed vanuit het lichaam via de bloedvaten weer terug naar het hart.
• het kleine circulatiesysteem: zuurstofarm bloed (CO2 rijk) wordt vanuit het hart via de longslagader naar de longen gepompt waarna het bloed via contact met de lucht in de longen de gassen uitwisselt en zuurstofrijk bloed (CO2 arm) weer vanuit de longaderen naar het hart terugkeert.
  

Ojas
Ojas en het hart zijn nauw aan elkaar verbonden. Wanneer alle zeven weefsels van het lichaam gezond en harmonieus functioneren produceert ieder weefsel afzonderlijk Ojas. Des te gezonder de zeven weefsels (plasma, bloed, spieren, vet, bot, beenmerg, zaadcellen) zijn des te meer Ojas is er in het lichaam om alle weefsels en organen te voeden en gezond te houden. Weefsels en organen zijn dus onlosmakelijk verbonden aan Ojas, zonder Ojas geen gezond weefsel zonder gezonde weefsels geen Ojas. Wanneer iemand kern gezond is is Ojas in ruime mate aanwezig. Dit valt te zien aan iemands vitaliteit en uitstraling. Ojas is verspreid over het hele lichaam maar in het hart bevindt zich de grootste hoeveelheid, twee vingerhoedjes olie achtige gele substantie. Ojas is dus een belangrijk stofje in het lichaam. Zonder voldoende Ojas ontstaan er stoornissen, zoals verkoudheid, griep of functioneren weefsels en organen niet goed.

Ojas wordt de volgende kwaliteiten toegeschreven:

• Ojas overal in het lichaam aanwezig zorgt voor het in stand houden van het lichaam
• zonder Ojas is er geen leven mogelijk
• het leven (embryo) ontstaat in eerste instantie uit Ojas
• Ojas is de essentie van alle voedingsstoffen
• Ojas wordt als eerste opgenomen in het hart
• De hoofdzetel van Ojas is in het hart
• Ojas is de crème van de voedende vloeistof in het lichaam
• Ojas bevindt zich op alle vitale punten en zorgt voor allerlei processen die het lichaam voeden, herstellen en in balans houden.
• Ojas wordt vanuit het hart via tien kanalen verspreidt over het hele lichaam.
  

De kracht van het bewustzijn
Volgens de Ayurveda is het lichaam een dynamisch beweeglijke stroom van intelligentie. Zoals de geest een bewustzijn heeft dat het lichaam kan aansturen zo heeft het lichaam ook zijn eigen intelligentie en kan het signalen geven waardoor onbalans kan herstellen, wonden helen en de juiste voedingsstoffen naar de juiste plaatsen in het lichaam gebracht worden. Bewustzijn creëert een realiteit. Deze realiteit kan beïnvloed worden door hoe je jezelf ziet. Dit heeft vervolgens zijn invloed op het lichaam en natuurlijk de geest. De vraag rijst dan ook zie je jezelf als een vast gegeven in tijd en ruimte als een standbeeld óf zoals Ayurveda aanreikt een samengaan van diverse stromingen, dynamisch en immer in beweging? Zeker wanneer zich een verstoring van lichaam en/of geest voordoet is deze vraag belangrijk. Een praktisch voorbeeld: tot ongeveer de jaren 1980 dacht men dat dichtslibbende hartvaten een eindstation was. De reguliere geneeskundige kennis had onvoldoende antwoord op deze problematiek. Nu anno 2010 kan men met behulp van allerlei operaties, zoals het plaatsen van een stent of bypass, het leven verlengen in geval van hartfalen. Gelukkig zijn deze chirurgische ingrepen nu mogelijk en ze geven duidelijk aan dat wanneer er creatief en constructief gedacht en gehandeld wordt er enorm veel mogelijk is om het leven te verbeteren en te verlengen. Maar we weten nu ook dat deze ingrepen de onderliggende problematiek van het hartfalen niet herstellen. Veel van de oorzaken die een hart verzwakken kunnen preventief voorkomen worden. Ayurveda van oorsprong een geneeskunde die zich bezig houdt met het voorkomen van ziekten heeft hier eeuwen aan ervaring in opgebouwd en kan zeer gericht en afgestemd op de persoon begeleiding en ondersteuning geven bij het voorkomen en verhelpen van hart- en vaatstoornissen. Het behouden van een goede gezondheid, gevoel van welbevinden en geluk is volgens de Ayurveda het constant afstemmen, herstellen en bijsturen van de geestelijke en lichamelijke behoeften. Allerlei invloeden (goede en minder goede) passeren namelijk in een continue stroom het lichaam en de geest. Het is een continue leerproces om lichaam en geest in balans te houden. Een goede gezondheid begint dan ook bij het bewust zijn van deze stromende intelligentie die het fysieke lichaam en de wereld om ons heen aanstuurt. Deze intelligentie kun je voelen in je ademhaling, spijsvertering, het op en neer gaan van je energieniveau en natuurlijk je hartslag. Wanneer je je bewust wilt worden van deze intelligentie dan zijn yoga en meditatie goede methoden om mee te beginnen. Een andere manier om te starten is je afvragen of de dingen die je in het dagelijkse leven doet wel een positieve bijdrage leveren aan je gevoel van gezondheid, geluk en welbevinden. Een kleine stap in de goede richting kan een wereld van verschil uitmaken.

Het hart en zijn functie als pomp
Het hart is een hol gespierd orgaan met zijn eigen centrale zenuw, de sinusknoop, van waaruit elektrische pulsen het ritmisch bewegen van hart aansturen en zo voor de bloedvoorziening zorgt van het hele lichaam. Ayurveda vergelijkt het hart met een rode lotusbloem van waaruit vaten en slagaderen ontspringen en zich verspreiden over het lichaam.

In grote lijnen kan het hart in drie lagen verdeeld worden:

• Endocardium Binnenste laag van het hart gekoppeld aan raktadhatu en rasadhatu (plasma en bloed). Belangrijkste dosha: Kapha en Pitta. Elementen: aarde, water en vuur.
• Myocardium De middelste laag van het hart, hier bevinden zich de hartspieren verbonden met mamsadhatu. Belangrijkste dosha: Kapha. Elementen: aarde en water.
• Pericardium Buitenste laag van het hart afkomstig van het medadhatu (vetweefsel) weefsel dat voor verbinding en samenhang zorgt. Belangrijkste dosha: Kapha. Elementen: aarde en water.
  

Het hart kan gezien worden als het centrum van het bloed circulatie systeem. Ayurveda ziet Vyana Vata als de drijvende kracht achter het circuleren van het bloed door het hart en het hele lichaam, van de grote slagaderen en bloedvaten tot de kleinste capillair waar stoffen worden uitgewisseld tussen bloed en cel.

De bloedcirculatie:

• Zuurstofarme bloed (ook van het hart zelf) stroomt vanuit het hele lichaam naar het hart en
• komt aan in de rechterboezem. Gaat daarna naar
• de rechterkamer (onder) en van daaruit
• gaat het zuurstofarm bloed naar de longen.
• Na het passeren van de longen stroomt het zuurstofrijke bloed naar het hart en
• komt aan in de linkerboezem daarna stroomt het naar
• de linkerkamer stuwt het zuurstofrijke bloed
• door het hele lichaam ook naar de hartspier.
  

De bloedvoorziening van het hart gaat via de kransslagaderen die zich aan het begin van de aorta bevinden. Via de kransslagaderen stroomt het bloed via een netwerk van vertakkingen naar de kransvaten (zuurstofarm bloed). Door de hoge druk op de hartspier kan alleen tijdens de korte pauze tussen twee hartslagen het zuurstofarme hartbloed terug het hart instromen. Het ritmisch samentrekken van het hart vindt plaats in een bepaalde volgorde vanuit de sinusknoop die zich op de wand van de rechterboezem bevindt. De frequentie van de ontlading vanuit de sinusknoop wordt beïnvloedt door zenuwprikkels afkomstig van het autonome (vegetatieve, onwillekeurige) zenuwstelsel, hormonen en gemoedstoestanden.

Hormonen die de hartslag beïnvloeden zijn:

• Adrenaline - Hartslag verhogend
• Noradrenaline - Hartslag verhogend
• Schildklier - Bij overmaat; hartslag verhogend / Bij te kort; hartslag verlagend
  

Gemoedstoestanden die de hartslag beïnvloeden:

• Woede, agressie - Hartslag verhogend
• Angst, onrust - Hartslag verhogend
• Geluk, harmonie - Hartslag verlagend
• Rust, kalm - Hartslag verlagend
  

Dhamanis & Siras
Ten tijde van het opstellen van de Charak Samhita was men al bekend met het bloed circulatie systeem met het hart als centrum. Men constateerde toen al dat het hart tien grote vaten heeft: slagaderen en bloedvaten respectievelijk dhamanis en siras.

Dhamanis / Slagaderen:

• Aorta
• Linker halsslagader
• Rechter halsslagader
• Rechter arm slagader
• Linker long slagader
• Rechter longslagader

Siras / Bloedvaten:

• Onderste holle ader
• Bovenste holle ader
• Linker long ader
• Rechter long ader
  

Door deze vaten stroomt niet alleen bloed maar ook het Ojas. De belangrijkste eigenschap van dhamanis is hun pulserende / stuwende werking, die van Siras de snelle beweging. Charak schatte het aantal dhamanis in het lichaam op 200 en het aantal siras op 700.

Relatie tussen het hart en Tridosha
Het functioneren van het hart gezien vanuit de tridosha wordt beïnvloed door Prana Vata, Vyana Vata, Sadhaka Pitta en Avalambaka Kapha. Wanneer deze in balans zijn en van gezonde voedingsstoffen worden voorzien is er sprake van een gezond hart, bloedvaten en bloed.

Prana Vata:

• zorgt voor het transport van zuurstof
• reguleert de ademhaling
• zorgt voor het circulatie systeem in het hart. Kransslagaderen transporteren zuurstof en voedingsstoffen naar de cellen van het hart.
  

Vyana Vata:

• ondersteunt de willekeurige en onwillekeurige beweging van het hart
• zorgt voor het hartritme
• zorgt voor de druk in de bloedvaten
  

Sadhaka Pitta:

• heeft zijn zetel in het hart
• staat bekend als het ‘hoofdkantoor’ van het brein
• is te herkennen aan de werking van intercellulaire enzymen van het hart. Zoals CPK en CPK-MB. Enzymen die het hart helpen bij opname en verwerking van nutriënten en zuurstof. Deze enzymen lekken uit het hart bij een hartaanval.
  

Avalambaka Kapha:

• beschermt, versterkt, voedt en bevochtigd (smeert) het hart
• te herkennen aan b.v. intercellulaire en interstitiele vloeistof in het hart en de borstkas
  

Raktadhatu
Ayurveda verdeelt de weefsels van het lichaam in zeven categorieën. Waarbij de weefsel in een bepaalde volgorde worden aangemaakt: Rasadhatu (plasma), Raktadhatu (bloed), Mamsadhatu (spieren), Medadhatu (vetweefsel), Ashtidhatu (botten), Majjadhatu (beenmerg) en sukradhatu (zaadcellen). Slagaderen, bloedvaten en bloed vallen als weefsel onder raktadhatu. Volgens de Ayurveda wordt Raktadhatu gevormd door rasadhatu nadat het de lever is gepasseerd waar het de rode kleur verkrijgt door de rode bloedcellen, raktadhatu = rasadhatu + rode bloedcellen. Alle weefsels worden gevormd uit het voedsel dat gegeten en verteerd wordt. De invloed van een gezonde voeding, leefstijl en spijsvertering is dan ook als eerste te merken aan rasadhatu en dus ook aan raktadhatu. Dit zit hem in feit dat nutriënten verkregen uit de voedselbrei in de darmen via de bloedbaan direct naar de lever gebracht worden voor verdere verwerking. In de lever, zo beschrijft Ayurveda, bevinden zich de vijf Bhutagni. Deze Agni’s van de vijf elementen: aarde, water, vuur, lucht en ether, zorgen voor de transformatie van de grove nutriënten naar lichaam eigen bouwstoffen. De enzymen actief in de darmen kunnen ook als Bhutagni gezien worden. Na de lever gaan gaat het bloed rijk aan nutriënten naar het hart en van daaruit via de longen weer naar de rest van het lichaam. Een gezonde voeding passeert dus eerst een flink aantal bloedvaten, het hart en vervolgens slagaderen voordat het naar de rest van het lichaam gaat. Wanneer de juiste nutriënten in de juiste verhoudingen gegeten worden zal het bloedcirculatiesysteem dit als eerste ondervinden. Via het bloed vindt er een uitwisseling plaats van zuurstof en nutriënten naar de vaten het hart en de slagaderen. Deze drie bloed, hart en bloedvatenstelsel gezond en in balans houden kan in de meeste gevallen via een juiste leefstijl en voeding. Daarnaast is het belangrijk om de spijsvertering (Agni) optimaal te houden. Een goede spijsvertering zorgt voor de juiste omzetting van bouwstenen in nutriënten voor alle dhatus. De spijsvertering, Agni, staat in verband met Pitta dosha. Pitta dosha is het dosha van de transformatie, Agni is het vuur van de transformatie van voedsel. Pitta dosha is daarnaast de heersende dosha over Raktadhatu. Het in balans houden van Pitta dosha kan eveneens via voeding en leefstijl.

Oorzaken van hart- en vaatstoornissen:

• Erfelijkheid
• Hoge bloeddruk
• Diabetes
• Hoog cholesterol
• Hoog vet en eiwit gehalte in het bloed
• Roken
• Inwendige verwondingen aan het hart of bloedvaten
• Ontsteking van de hartspier door virale infecties
• Bacteriële infectie
• Acute reuma
• Ouderdom
• Ernstige longziekte
• Tumoren
• SLE
• Nierinsufficiëntie
• Geneesmiddelen met bepaalde bijwerkingen
• Na hevige inspanning
• Stress, nervositeit
• Vergiftiging
  

Bovengenoemde oorzaken worden zowel door de Ayurveda als door de reguliere geneeskunde onderkent. Echter Ayurveda (Charak Samhita) voegt er nog een aantal oorzaken aan toe.

Leefstijl:

• Fysieke uitputting
• Het onderdrukken van braken
• Ama
• Verwonding
• Onderdrukken van de normale lichamelijke behoeften
• Onregelmatig ritme
  

Dieet:

• Te heet en te droog voedsel
• Voedsel eten dat niet aansluit bij de constitutie, seizoen, leefstijl
• Verkeerd bereid eten
• Ongeschikt voedsel
• Eten tijdens een indigestie
  

Psychisch:

• Onrust
• Angst
• Doodsangst
  

Medisch:

• Drastisch en/of excessief purgeren
• Verkeerde behandeling van een stoornis
  

Symptomen van hartstoornissen
Vanuit de reguliere geneeskunde zijn we gewend om stoornissen (ziekten) onder te verdelen naar plaats in het lichaam en karakteristieke symptomen. Ayurveda maakt een iets andere onderverdeling en wel naar dosha. Ayurveda beschouwt doshas als de onderliggende oorzaak van veel aandoeningen. Door de symptomen te classificeren naar dosha kan de oorzaak gevonden en behandeld worden. Symptomen worden daarom in de Ayurveda onderverdeeld naar dosha, enkele symptomen zijn volgens de Ayurveda algemeen.

• Aard van de klacht: Algemeen. Symptomen: Gevoel van zwakte, kortademigheid en bleek.
• Aard van de klacht: Vata. Symptomen: Verwijding in het hart, diverse soorten pijn: acuut, stekend, hevig bewegend, snijdend, brekend, scherp. Pijn in de schouders, armen, buik, nek, rug of kaak.
• Aard van de klacht: Pitta. Symptomen: Brandend gevoel, hitte, koorts en gele kleur, dorst, zuigende pijn, vermoeid hart, woede uitbarstingen, flauwvallen, zweten, droge mond.
• Aard van de klacht: Kapha. Symptomen: Belemmering van de normale hartbewegingen, zwaarte en dofheid samengaand met slijm, koorts, hoesten, slaperig, ama, anorexia, stijfheid, milde Agni, zoete smaak in de mond.
• Aard van de klacht: Sannipati (drie doshas). Symptomen: Misselijkheid, spugen, prikkende pijn, koliek, overmatige slijmvorming, hoesten en gevoel van duisternis.
• Aard van de klacht: Krimi Micro-organismen. Symptomen: Hevig ongemak en een stekende pijn met jeuk, anorexia, donkere kringen om de ogen, ernstige vermagering.
• Aard van de klacht: Vata. Complicaties: Duizeligheid, uitputting, algehele malaise en vermagering.

• Aard van de klacht: Pitta. Complicaties: Duizeligheid, uitputting, algehele malaise en vermagering.
• Aard van de klacht: Kapha. Complicaties: Duizeligheid, uitputting, algehele malaise en vermagering.
• Aard van de klacht: Sannipati. Complicaties: Duizeligheid, uitputting, algehele malaise en vermagering.
• Aard van de klacht: Krimi. Complicaties: Kapha-achtig.
  

Enkele hartstoornissen naar subdosha:


Dosha: Prana Vata. Stoornis:

• Dyspneu
• tacchypnoea
• hoesten en hikken
  

Dosha: Vyana Vata - Abnormale samentrekkingen van het hart. Stoornis:

• Te zwakke of sterke hartsamentrekking.
• Ritme verstoringen zoals extra systole, hartblok, fibrilleren van boezem en kamer.
  • Stenose en insufficiëntie.
  

Dosha: Sadhaka Pitta - Enzyme. Stoornis:

• zwak functionerend hart
• hart atrofie
  

Dosha: Avalambaka Kapha. Stoornis:

• beschadigd of verzwakt hart
• stoornissen aan het pericardium
• stoornissen aan de pleura
  

Algemene stoornissen van hart en bloedvaten:
Vata

• mitralisklepstenose, aortaklepstenose
• mitralisklepinsufficiëntie
• atrofie
• spataderen
  

Pitta

• bacteriële carditis
• specifieke en niet-specifieke artritis
  

Kapha

• hart hypertrofie,
• arteriosclerose
• atherosclerose
  

Ayurvedische Behandeling
Bij een bezoek aan een Ayurvedisch arts zal eerst de basisconstitutie bepaald worden aan de hand van de polsdiagnose. Aandacht wordt geschonken aan ogen, nagels, tong, algehele gezondheid en familie historie. Ook kan er gekeken / geluisterd worden naar het hart, longen en ingewanden met een stethoscoop of met behulp van palpiteren (kleine klopjes op de romp). Nadat is vastgesteld wat de basisconstitutie is en de afwijking daarvan kan een speciaal op maat gemaakte therapie beginnen waarbij verontreinigingen uit het lichaam verwijderd worden, herstel naar balans wordt opgestart en een verjongingskuur gegeven kan worden zodat lichaam, ziel en geest weer harmoniseren.
In de klassieke teksten wordt veel aandacht besteed aan de verbinding tussen het hart en de mind. Wanneer we het hart samen met de tien kanalen en Ojas gezond willen houden adviseert Ayurveda om vooral te voorkomen dat de mind wordt verstoord. Praktisch betekent dit regelmatig hart en Ojas bevorderende maatregelen nemen, srota’s reinigen, de mind kalm houden en het verzamelen van juiste kennis nodig in het leven.

Hart en geest bevorderende activiteiten:

• Geweldloosheid in van invloed op de kwaliteit van Leven
  • Moed in van invloed de ontwikkeling van innerlijke Kracht
• Studeren is van invloed op Gewicht en positie in de samenleving
  • In bedwang houden van de vijf zintuigen is van invloed op het verkrijgen van Geluk
  • Het celibaat is van invloed op Het Geestelijk Pad
  

De eerste vier zijn geschikt voor hen die vol in de maatschappij staan als lid van een gezin. De laatste het hoogste Pad samen met de vier voorgaande wordt geadviseerd wanneer men alleen door het leven gaat.

Algemene Ayurvedische behandel vormen:

• Oorzaak: Vata gerelateerd. Behandelvormen: Pancha Karma: oliën, voedende klysma’s, dieet, medicinale kruiden
  ▪ Oorzaak: Pitta gerelateerd. Behandelvormen: Pancha Karma: medicinale ghrita, koorts werende kruiden, dieet van voedende soepen met vlees en ghee, voedende klysma’s, mild purgeren
  ▪ Oorzaak: Kapha gerelateerd. Behandelvormen: Pancha Karma: géén medicinaal braken, eten, klysma, géén droge massages, verbeteren van Agni
  ▪ Oorzaak: Sannipat (drie doshas). Behandelvormen: Combinatie van de bovengenoemde therapieën
  ▪ Oorzaak: Krimi - Micro-organismen. Behandelvormen: Pancha Karma met oliën, dieet, purgeren, dieet, micro-organisme dodende kruiden en behandelingen. Geen medicinaal braken.
  

Ter voorkoming van hartkwalen kunnen de volgende Ayurvedische tips helpen:

Dieet suggesties:

• Eiwitten: normale hoeveelheden zijn 50 – 60 gram per dag. Voor de vegetariërs zijn eiwitten afkomstig van soja en peulvruchten een goede bron. Voor de niet vegetariërs is 1 á 2 keer per week vis voldoende, rood vlees 1 keer per week is ruim voldoende. Te veel dierlijke eiwitten verhoogd de concentratie homocysteïne in het bloed, een aminozuur die normaal in het bloed voorkomt maar bij te hoge concentraties de kans op arteriosclerose ernstig verhoogd.
• Vetten: over vetten en hun invloed op atherosclerose wordt veel geschreven. Belangrijk is om dierlijke vetten minimaal te houden en vetten afkomstig van planten in de keuken te gebruiken tijdens het koken, zoals olijf olie, sla olie en sesam olie. Hierdoor wordt het cholesterol niveau niet onnodig opgevoerd. Plaque vorming wordt niet alleen veroorzaakt door verkeerde vetten ook een te veel aan eiwitten eten draagt bij aan plaque vorming.
• Koolhydraten indien te veel gegeten veroorzaken vetopslag en op lange termijn overgewicht bij onvoldoende beweging. Probeer een te veel hiervan te voorkomen.
• Calorieën: eet naar uw postuur en spijsverteringsniveau. Te veel calorieën kan obesitas tot gevolg hebben en het dichtslibben van aderen in het hart en elders.
• Vitaminen en mineralen: eet voldoende en gevarieerde verse groenten en fruit. Voor de vetoplosbare vitaminen bent u aangewezen op noten en olie, voor de niet vegetariërs is er vis. Het eten van vette vis zoals zalm, tonijn en makreel, is een uitstekende bron van omega-3 vetzuren. Deze staan bekend om hun hart beschermende werking. Vegetarische alternatieven zijn lijnzaad en lijnzaadolie, olijven en olijf olie, sesam olie, pindakaas, zonnebloem olie, soja olie en avocado.
• Zorg voor voldoende vezels in de voeding via rauwkost, granen en peulvruchten.
• Walnoot bevat veel calcium, zink, magnesium, fosfor en selenium belangrijk bij het gezond houden van hart en bloedvaten.
• Eet tot het verzadigingsgevoel optreedt. Tijdens een rustige maaltijd geeft de maag dit signaal vanzelf aan.
• Eet drie maal per dag. Het is het beste om de hoofdmaaltijd in de middag te nemen. Het spijsverteringsvuur is dan op zijn krachtigst. Wordt het avondeten toch de belangrijkste maaltijd kies dan zorgvuldig de hoeveelheden en soort voedsel. Eet niet te veel en zorg voor licht verteerbaar voedsel.
• Maak uw maaltijden zelf klaar en gebruik bij voorkeur verse groenten, fruit en kruiden.
• Voorkom geraffineerde producten zoals witte suiker, witte bloem of meel.
• Groene thee is gezond vanwege de sterke antioxidant werking. Anti-oxidanten helpen het lichaam om de verkeerde vetten, meervoudig onverzadigde vetten, af te schermen zodat ze geen reactie met lichaam kunnen aangaan (b.v. plaque vorming in de bloedvaten) en verwijderd kunnen worden.
• Voorkom het eten van snacks, kant en klaar maaltijden, fast food en gefrituurd eten zoals snoep, chocolade, hamburgers, patat, pizza’s, en ijs.
• Kies voor kwalitatief goede zuivelproducten en oliën, bijvoorkeur biologisch.
  

Keukenkruiden:

• Knoflook regelmatig gebruik verlaagd de bloeddruk. Maak een glas warme melk en pers hier 1 á 2 teentjes knoflook in uit. Drink dit voor het ontbijt. De bloeddruk zakt dan binnen enkele dagen, verminderd het cholesterol. Potentie van knoflook is heet.
• Gember regelmatig gebruik verminderd de kans op bloedstolsel.
• Kurkuma regelmatig gebruik voorkomt ontstekingen en infecties helpt wonden snel te helen.
• Week fenegriek een nacht in water en neem ze de volgende ochtend.
• Saffraan regelmatig gebruik versterkt het hart.
• Honing, een eetlepel honing per dag versterkt het hart.
• Arjuna melk bereiding: 2 maal per dag drinken. Is een harttonicum. Arjun Khseer Paka: 1-2 eetlepels +1 glas water+ 1 glas melk: inkoken tot 1 glas. Drink dit in de morgen. Werkzaam tegen te hoge of lage bloeddruk en cholesterol.
• Amritprash ( b.v. als brood beleg) bevat veel vitaminen en mineralen uit natuurlijke plantaardige hulpbronnen. Het bevat veel anti-oxidanten en versterkt het functioneren van het hart.
• Gebruik niet te veel scherpe kruiden.
• Drink niet te veel koffie.
• Beperk het drinken van alcohol
• Gebruik niet te veel zout. Zout werkt bloeddruk verhogend
  

Leefstijl suggesties:

• Voorkom roken
• Gebruik de laatste maaltijd drie uur voor het slapen gaan
• Zorg voor voldoende beweging, ga iedere dag even wandelen
• Sport iedere week op een milde manier niet te belastende voor het hart zoals bijvoorbeeld lichte aerobic oefeningen
• Yoga is goed voor de algehele gezondheid zoals de zonnegroet.
• Pranayama, ademhalingsoefeningen zorgen voor een goede zuurstof voorziening en doorbloeding en gezonde longen.
• Voorkom te veel seks
• Zorg voor een goede nacht rust. Zelfs een korte rust overdag is belangrijk. Voorkom nachtwerk en te laat op blijven. Voor een langere periode nachtrust vanaf 10 uur zorgt ervoor dat het lichaam zich gedurende de nacht voldoende kan reinigen en herstellen.
• Voor een goede en gemakkelijke stoelgang: neem een glas lauw water na het opstaan en ga iedere dag even wandelen
• Wanneer het spijsverteringsvuur onvoldoende actief is kan een stukje verse gember met een beetje limoensap en een snufje zout helpen.
  

Mentale houding:
Vanwege de verbinding tussen hart en geest is het verstandig het volgende te voorkomen:

• Onrust en zorgen
• Angst
• Stress
• Agressie of woede
  

Yoga en meditatie:
Meditatie verlaagt de hartslag in rust, verlaagt de bloeddruk en vermindert de aanmaak van hormonen wat die de hartslag en het metabolisme beïnvloeden. Het beoefenen van Yoga en Pranayama geeft soortgelijke voordelen en het verbeterd de longcapaciteit. Een praktische tip die overal toepasbaar is: Wees vriendelijk en voorkomend naar je zelf en de ander.

Massage:
Alle lichamelijke invloeden op het functioneren van het hart en bloedvaten zijn duidelijk omschreven in de Ayurveda. In en op het lichaam zijn diverse plaatsen, zetels en punten waar verstoorde doshas en dhatus zodanig behandeld kunnen worden dat zij hun balans kunnen herstellen. Dit kan middels diverse vormen van massage en specifieke medicinale oliën. Bij stress en onrustige gedachten of emoties is shiro abhyanga een goede hoofdmassage. Dit combineren met een shirodhara, meerdere keren per week, kalmeert en balanceert de twee hersenhelften. Eens per week een volledige lichaam massage, abhyanga, met olie is bevorderlijk voor de doorstroming van de circulatiesystemen en het soepel houden van spieren en gewrichten.

Medicinale kruiden:

• Arjuna-V: versterkt de hartspier, vermindert het dichtslibben en verlaagt de bloeddruk, circulatie bevorderend.
• Triphala Guggul Vishisht: reinigt de bloedvaten, verhoogd de vetverbranding en pakt de oorzaak van een te hoog cholesterol aan.
• Brahmi: werkt balancerend op de emoties en het hart.
• Ashwaghan: verminderd de spanning in lichaam en geest en versterkt de hartspier.
• Yashtimadhu: (niet ingeval van hoge bloeddruk!)
• Amalaki ghan: bevordert de circulatie is koorts werend en ontstekingsremmend. Een uitstekende antioxidant.
  

Kruidenformules:

• Atherocare: Guggulu voor reiniging en tegen ontstekingen.
• Pushkarmool reinigt de vaten, verbeterd de zuurstof opname verminderd de pijn.
• Brahmi en Arjuna beide voor het zenuwstelsel en spataderen.
• Triphala Guggulu
• Haritaki: zorgt dat Vata zich weer kan bewegen
• Amla: balanceert Kapha
• Amalaki: behulpzaam bij atherosclerosis.
  

Volgens de Ayurveda is het hart met zijn bloedvaten een van de belangrijkste systemen van het lichaam. Drie belangrijke levengevende stromen (zuurstof, Ojas, nutriënten) verlopen via het hart en de vaten. Er zijn heden ten dage helaas veel invloeden die dit prachtige systeem kunnen verstoren en bij langdurige blootstelling zelfs ziekmakend zijn. Niet alle invloeden zijn te voorkomen maar met behulp van Ayurveda kunnen veel balans verstorende factoren worden voorkomen om zo het leven te veraangenamen en te verlengen. Ayurveda kent vele preventieve maatregelen voor het behouden van een gezond hart en bloedvaten zonder dat daarbij langdurige ziekenhuisopname gemoeid is. Ik adviseer iedereen van ganser harte een gebalanceerde leefstijl en voeding. Met eenvoudige tips en aanpassingen kan veel ongemak voorkomen worden, zowel op jonge als latere leeftijd. Is er toch sprake van een acute situatie dan zijn er gelukkig goede chirurgisch oplossingen voorhanden. Maar ook hierna blijft het verstandig om na de ingreep een leefstijl en dieet op te pakken dat in harmonie is met de basisconstitutie. Bovenstaande suggesties kunnen nooit het persoonlijke advies van een Ayurvedische arts vervangen. Bij het vermoeden van ernstige hart- of bloedvatproblemen adviseren wij u met nadruk een arts te raadplegen. Met de hartelijk dank aan Mw. C. Gerris voor haar medewerking bij het tot stand komen van dit artikel.

Bronvermelding:
Asthanga Hrdayam, Charak Samhita, Sushrut Samhita

Dit artikel is geschreven door de Ayurvedische arts Dhr. Mehta (GAMS/BAMS).
Op de inhoud van dit artikel rust auteursrecht en deze inhoud mag alleen naar schriftelijke toestemming van de auteur gebruikt worden.

Ayurveda over Diabetes Mellitus (Suikerziekte)

Ayurveda en Diabetes Mellitus

Door: Anil K. Mehta GAMS (Graduate of Ayurvedic Medicine and Surgery)

Zoals bij veel mensen inmiddels wel bekend is omdat er in tijdschriften, kranten en media tegenwoordig regelmatig aandacht wordt gegeven, is diabetes mellitus niet langer meer een ‘onbekende’ ziekte. Regelmatig lezen we of horen dat diabetes mellitus wereldwijd toeneemt. En meestal wordt ons dan voorgehouden dat overgewicht, te vet, te veel en ongezonde voeding, te weinig beweging etc. de veroorzakers kunnen zijn om diabetes te krijgen of in ieder geval wordt de kans op het krijgen van diabetes door deze factoren verhoogd. Of dat bij veel mensen die diabetes hebben gekregen ook echt het geval is, roept echter bij mij nog steeds de nodige twijfels op. Diabetes mellitus valt onder de categorie zogeheten ‘welvaartsziekten’ alhoewel het beslist geen ziekte is die alleen maar in de huidige tijd en in de landen waar welvaart heerst voorkomt. Ook in vroegere eeuwen kregen een aantal mensen te maken met diabetes of suikerziekte.

In de Charaka Samhita werd al melding gemeld van diabetes en de verschijnselen van deze ziekte. Ayurveda benoemde diabetes mellitus: madhumeha. In die periode − al lang voordat de westerse jaartelling begon − werd ontdekt dat bij onderzoek van de urine van iemand met bepaalde lichamelijke klachten, mieren op die urine afkwamen. Mieren zijn immers dol op zoet. Hieruit werd toen geconcludeerd dat de urine dus suiker (meha = zoet) moest bevatten. De urine van deze patiënten werd madhumeda (= zoete urine) genoemd. De Ayurvedische artsen van toen ontdekten dat er hier sprake zou moeten zijn van een stofwisselingsstoornis. Ook de oude Egyptenaren hebben diabetes mellitus beschreven.

Functie van de pancreas
Hoe diabetes mellitus ontstond of waardoor het werd veroorzaakt was in die tijd – maar ook nog tot voor kort – moeilijker te ontdekken. Het is nog niet zo lang geleden dat veel mensen die diabetes hadden aan de gevolgen hiervan overleden. Toentertijd werd iemand met diabetes maar zelden oud. De werking en het belang van de pancreas (pan = geheel en creas = vlees) of alvleesklier werd pas in de negentiende eeuw ontdekt door Paul Langerhans (1847−1888). De pancreas is een langwerpig, klierachtig orgaan, die gelegen is achter de maag. De pancreas scheidt een belangrijk sap afgescheiden, welke belangrijk is voor de spijsvertering. Dit sap wordt pancreassap genoemd. Dit sap heeft tevens een belangrijke endocriene functie. De pancreas bevat circa één tot anderhalf miljoen eilandjes van Langerhans (genoemd naar de ontdekker ervan), die een hormoon produceren, het zogenoemde insulinehormoon (insula betekent eiland). Het eilandje is opgebouwd uit twee- tot vierhonderd cellen. Het hormoon insuline is het enige hormoon dat de bloedsuiker- of glucosespiegel in ons lichaam kan verlagen. Er zijn echter meerdere hormonen die een rol kunnen spelen bij het verhogen van de glucosespiegel. Dit zijn onder andere: glucagon, cortisol, adrenaline en groeihormonen.

Diabetes is het gevolg van een verminderde of gestopte werking van de alvleesklier (pancreas). De pancreas heeft twee functies, te weten:

• Een endocriene functie. Hier bij gaat het om het vermogen van de alvleesklier om insuline en glucagon (twee hormoonstoffen) direct aan het bloed af te geven. We spreken dan van een inwendige afscheiding (interne secretie). Insuline is een hormoon van de B-cellen (bètacellen) van de eilandjes van Langerhans, dat de vet- en suikerstofwisseling regelt en in de reguliere geneeskunde wordt toegepast bij diabetes als voorgeschreven dieet of medicijnen niet of niet voldoende het glucosegehalte in het bloed laten dalen. De eilandjes (kleine kliertjes) staan in directe verbinding met de bloedbaan.
• Een exocriene functie. Hierbij worden door het lichaam gevormde producten, zoals zweet, urine, door afvoerbuizen afgescheiden. Glucagon is een polypeptide (een soort hormoon) die geproduceerd wordt door de A-cellen van de eilandjes van Langerhans en heeft een bloedglucoseverhogende werking. Insuline en glucagon zijn elkaars tegenspelers (antagonisten). Beide hormonen zijn nodig om de suikerstand in het bloed in evenwicht te houden. Glucose is in de lichaamscellen van de weefsels nodig voor het vormen van energie. Insuline zorgt ervoor dat de glucose de lichaamscellen in kan komen.
  

Het insulinemolecuul ontstaat uit het zogenaamde pro-insuline dat opgesplitst wordt in insuline en C-peptide. Bij mensen die geen diabetes mellitus hebben, produceert de alvleesklier ongeveer 25 eenheden (EH) insuline per etmaal. Insuline zorgt ervoor dat het teveel aan glucose wordt opgeslagen in de lever en de spiercellen in de vorm van glycogeen. Met behulp van een ander hormoon, te weten glucagon, dat ook in de alvleesklier wordt gemaakt, kan de in glycogeen opgeslagen glucose weer in het bloed gebracht worden. Dit gebeurt als er in het bloed een tekort aan glucose ontstaat. Het glycogeen in de lever blijft daar gedurende acht tot tien uur beschikbaar. Als deze voorraad niet binnen die tijd verbruikt wordt door het lichaam, zal het langzaam worden omgezet in lichaamsvet.

Bij diabetes mellitus is er sprake van een stoornis in de regulatie van het glucosegehalte in het bloed en van het transport van glucose vanuit het bloed naar de weefselcellen. Dit wordt veroorzaakt door onvoldoende of geen productie van insuline. Ook kan de werkzaamheid van de beschikbare insuline onvoldoende zijn. Deze oorzaken leiden allemaal tot een verhoogd glucosegehalte in het bloed. Als er een tekort aan insuline is, stijgt het bloedglucosegehalte in het bloed.

Hiervoor zijn drie oorzaken aan te geven:

1. Het teveel aan glucose na het gebruiken van een maaltijd kan in onvoldoende mate als glycogeen opgeslagen worden.
2. De glucose in het bloed zal de weefselcellen niet goed kunnen binnendringen.
3. Er wordt bij een tekort aan insuline met behulp van een ander hormoon extra glucose gemaakt uit andere stoffen, zoals eiwitten.
   

Diabetes wordt dus gekenmerkt door een te hoog bloedglucosegehalte (suiker) in het bloed. Als er sprake is van een te hoge concentratie glucose in het bloed zal dit worden uitgescheiden door de urine die dan ‘zoet’ wordt. De nieren zijn dan namelijk niet meer in staat om alle glucose tegen te houden. Het kan echter voorkomen dat er bij mensen die diabetes hebben geen glucose in de urine voorkomt. Er dient dan ook altijd uitgebreider onderzoek plaats te vinden om de diagnose van diabetes mellitus vast te kunnen stellen, o.a. door bloed via een prikje in één van de vingers, te onderzoeken door dit op een teststrookje te doen waarna een bloedglucosemeter de waarde van het glucosegehalte in het bloed aangeeft. Ook kan de arts een algemene indruk van de hoogte van het bloedglucosegehalte over de afgelopen één à twee maanden willen krijgen. Dit kan gebeuren door het laten bepalen van het HbA1c gehalte in het bloed. Bij dit onderzoek wordt bloed afgenomen uit een ader. HbA1c is het percentage hemoglobine (Hb) in het bloed dat gebonden is aan glucose. Hoe hoger het bloedglucosegehalte is, hoe meer glucose er gebonden wordt aan hemoglobine.

Typen diabetes mellitus
Diabetes zou eenvoudig te behandelen zijn als er sprake zou zijn van één bepaald type waarbij de oorzaak bij iedere patiënt hetzelfde zou zijn. Dit is niet het geval. Er zijn verschillende typen diabetes en de oorzaken kunnen bij ieder mens die er mee te maken krijgt, anders zijn. De typen zijn:

TYPE 1. Bij dit type diabetes maken de bètacellen van de eilandjes van Langerhans in de alvleesklier bijna tot geen insuline meer. Dit type wordt veroorzaakt door een vernietiging van de cellen die in de alvleesklier insuline produceren door een ontregelde afweerreactie van het lichaam. Hierdoor is er sprake van een absoluut tekort aan insuline. Bij dit type is het toedienen van insuline door middel van injecties dan ook beslist noodzakelijk. Men spreekt hier van een insuline-afhankelijke diabetes mellitus. Dit type begint nogal eens vrij plotseling en dikwijls vóór het veertigste levensjaar. Het kan echter daarna ook ontstaan. Als er geen behandeling met insuline via injecties zou plaatsvinden, zullen mensen met deze vorm uiteindelijk aan de ziekte overlijden. Westerse artsen nemen aan dat er bij dit type sprake is van erfelijke aanleg. Maar waarschijnlijk spelen meerdere factoren een rol bij het ontstaan van dit type. Mogelijk dat er ook invloed van een virusinfectie of een voedingsfactor waarbij de ongeboren, een jonge baby of zelfs wat grotere kinderen te weinig essentiële voedingsstoffen heeft gekregen, aanwezig is waardoor het immuunsysteem niet goed meer functioneert en de cellen die insuline in de alvleesklier produceren, vernietigt.

TYPE 2. Jarenlang heeft men dit type ouderdomsdiabetes genoemd omdat voornamelijk oudere mensen (na hun veertigste levensjaar) in het verleden met dit type te maken kregen. Men heeft deze term herzien omdat dit type tegenwoordig ook bij steeds meer bij jongere mensen (onder de veertig jaar) voorkomt. Het verloop van dit type is sluipender dan bij type 1. Op het moment dat de diagnose: diabetes mellitus wordt gesteld, is de ziekte dikwijls al veel langer aanwezig zonder specifieke klachten gegeven te hebben. Regelmatig komt het voor dat iemand bijvoorbeeld slechter is gaan zien of plotseling een hartinfarct krijgt en dat dan blijkt de persoon in kwestie al langere tijd diabetes moet hebben. De oorzaak van type 2 is ingewikkelder dan van type 1 omdat twee factoren tegelijk een rol spelen. Ten eerste kan er een (mogelijk erfelijk bepaald) probleem in de lichaamsweefsels zijn waardoor insuline niet goed werkzaam kan zijn doordat in die betreffende weefsels een zekere weerstand tegen de werking van insuline is ontstaan. Men noemt dit insulineresistentie. Ten tweede is de alvleesklier niet meer in staat om aan de grotere behoefte aan insuline te voldoen. Hierbij wordt gesproken van een relatief tekort aan insuline. Beide factoren beïnvloeden elkaar in negatieve zin. Dikwijls wordt bij dit type door de alvleesklier nog een redelijke hoeveelheid insuline aangemaakt. Aanvankelijk kan dit type dan ook behandeld worden door een aangepast dieet te volgen of door reguliere medicijnen. Maar dikwijls neemt de hoeveelheid insuline die nog aangemaakt wordt in de loop der tijd af waardoor de bloedsuikerspiegel langzaam zal gaan stijgen en zal men op den duur toch over moeten gaan op het injecteren van insuline. Er zijn echter mensen met dit type die al vanaf het begin van de vaststelling van diabetes insuline moeten gaan spuiten omdat bij hen de alvleesklier te weinig insuline aanmaakt.

Oorzaken voor het krijgen van diabetes mellitus
Steeds meer westerse mensen en jonge kinderen krijgen te maken met diabetes mellitus. Uit onderzoek door Katrien Stronks, universitair hoofddocent Sociale Geneeskunde in het AMC te Amsterdam (uit: Bloedsuiker nr. 1, lente 2006), is gebleken dat diabetes mellitus zelfs veel voor komt bij mensen van allochtone afkomst. Van Hindoestaanse mensen is bekend dat veertig à vijftig procent vroeg of laat te maken krijgt met type 2. Ook bij mensen van Arabische afkomst zie je een toename van diabetes type 2. De oorzaken waardoor diabetes mellitus toeneemt zijn niet allemaal bekend.

Een aantal risicofactoren voor het kunnen krijgen van deze ziekte, zijn inmiddels wel bekend. Dit zijn:

• Overgewicht alsmede te weinig beweging. Bij overgewicht komen vetzuren uit de vetcellen vrij die zowel de functie van de bètacellen in de alvleesklier als ook de gevoeligheid voor insuline in de lichaamsweefsels verminderen. Als iemand met overgewicht afvalt en/of meer gaat bewegen, zie je nogal eens dat de suikerziekte verdwijnt en er geen medicatie meer nodig is. Wel moeten bij deze mensen hun diabetes levenslang in de gaten gehouden worden door een arts of diabetesverpleegkundige.
• Langdurige stress zowel lichamelijk als psychisch.
• Zoals reeds is aangegeven: als een ongeboren kind of een jong kind voor het lichaam essentiële voedingsstoffen tekort komt, kan dit tot gevolg hebben dat er op den duur diabetes ontstaat.
• Secondaire vorm van diabetes mellitus: deze vorm kan ontstaan als gevolg van een andere lichamelijke ziekte, bijvoorbeeld: ontsteking van de alvleesklier die veroorzaakt kan worden door langdurig en overmatig alcoholgebruik, galsteentjes, hormoonstoornissen van bijnieren en hypofyse, e.d. Ook kan diabetes mellitus ontstaan door het gebruik van bepaalde medicijnen zoals bijnierschorshormonen (o.a. prednison).
• Erfelijkheid. Hier hoeft echter niet altijd sprake van te zijn.
• Latente diabetes mellitus. Bij deze vorm zijn er onder normale omstandigheden geen verschijnselen van diabetes te constateren. Ook is er geen sprake van een gestoorde bloedsuikercurve. Maar het kan dan gebeuren dat ten tijde van bijvoorbeeld ziekte, een operatie, zwangerschap, ziekte, een behandeling met corticosteroïden, de diabetes zich kan openbaren.
  

Symptomen van diabetes mellitus
Er kunnen zich verschillende symptomen voordoen die kunnen wijzen op diabetes mellitus. Ook kan er sprake zijn van maar één symptoom. Als u te maken krijgt met één of meerdere onderstaande symptomen is het altijd verstandig om een (Ayurvedisch) arts te raadplegen.

De symptomen zijn:

• veel moeten plassen
• hevige dorst die moeilijk gelest kan worden en soms lang kan aanhouden
• moeheid
• het onverklaarbaar verliezen van gewicht
• jeuk
• slechter zien
• verminderde weerstand tegen infecties
  

Er kan bij één of meerdere van bovengenoemde symptomen ook sprake zijn van een andere aandoening. Een bekwaam arts kan u uitsluitsel geven.

De behandeling van diabetes mellitus
Zoals reeds is beschreven wordt type 1 altijd behandeld door het inspuiten van insuline. Type 2 kan behandeld worden door het volgen van een aangepast dieet, medicijnen, het moeten inspuiten van insuline of een combinatie van deze behandeling. Ik wil nog opmerken dat het een groot misverstand is diabetes mellitus type 1 als ernstiger te beschouwen dan type 2, of als iemand alleen maar een aangepast dieet moet volgen om zijn diabetes onder controle te houden. Alle vormen van diabetes mellitus moeten even serieus genomen en goed behandeld worden. Gebeurt dat niet, dan is de kans op (ernstige) complicaties groot. Iemand die te maken krijgt met diabetes moet regelmatig gecontroleerd worden. Doorgaans gebeurt dit een paar keer jaar door een arts in samenwerking met een diabetesverpleegkundige en/of een diabetesdiëtiste. Ook de ogen van iemand met diabetes moeten minstens één keer per jaar gecontroleerd worden omdat diabetes op den duur de bloedvaten van de ogen kan aantasten met alle gevolgen vandien. Daarnaast is het belangrijk dat een pedicure met diabetesaantekening regelmatig de voeten van iemand die suikerziekte heeft, behandelt en nakijkt. Evenals een podotherapeut die de voeten nakijkt op misvorming of verlies van gevoel. De redenen voor deze intensieve behandelingen en onderzoeken zijn, waarbij getracht wordt door voorlichting en samenwerking met de patiënt de bloedsuikerspiegel zo normaal en evenwichtig mogelijk te houden, zijn:

• Het voorkomen van acute ontregelingen van de bloedglucosewaarde.
• Het handhaven van een normaal lichaamsgewicht door het controleren van het gewicht en het geven van adviezen en een eventueel dieet.
• Het geven van adviezen om zo normaal als mogelijk te leren leven met diabetes mellitus.
• Het trachten te voorkomen − en zo nodig behandelen − van complicaties die veroorzaakt kunnen worden door diabetes
• Het opnemen van de bloeddruk en indien deze te hoog is te behandelen met bloeddrukverlagende medicijnen omdat een hoge bloeddruk de kans op het krijgen van een hartinfarct of een hersenbloeding bij iemand met suikerziekte aanzienlijk verhoogt.
• Het regelmatig vaststellen van de hoogte van het cholesterolgehalte.
• Urineonderzoek waarbij gekeken wordt of er eiwitten in de urine zitten die door de nieren ten onrechte zijn afgescheiden. Dit kan gebeuren als de nieren beschadigd worden door suikerziekte (een van de gevreesde complicaties).
  

Voor niet één patiënt die diabetes heeft, is de behandeling gelijk omdat ieder lichaam zijn eigen reactie heeft op de behandeling. Het is belangrijk dat er maatwerk geleverd wordt.

Zelfcontrole en zelfregulatie
Het zelf regelmatig controleren van de hoogte van de bloedsuikerspiegel en het zelf dagelijks reguleren daarvan zijn heel belangrijkheid in de aanpak van suikerziekte. Voor zelfcontrole zijn er bloedglucosemeters verkrijgbaar waarmee men de bloedsuikerspiegel zelf kan testen. Bij deze meting wordt door middel van een klein prikje in één van de vingers waarbij een druppel bloed op een teststrookje wordt gedaan en in de meter gestopt wordt, de hoogte bloedglucose vastgesteld. Er zijn patiënten die dit maar een paar keer per week hoeven te doen maar er zijn ook mensen met diabetes die dit vier of meer keer per dag moeten doen. Bij voorkeur voor de maaltijden en ’s avonds voor het slapen gaan. als het nodig is omdat er bijvoorbeeld sprake is van een te laag of te hoog bloedsuikergehalte, zal er meer gemeten moeten worden. Als iemand met diabetes insuline moet gaan spuiten zal hij van zijn behandelend arts te horen krijgen hoe hoog het aantal basiseenheden is dat hij per keer moet spuiten. Als het bloedsuikergehalte te hoog is, kan de patiënt zelf bovenop die basiseenheden, een aantal eenheden bijspuiten om het gehalte te verlagen. Als het bloedsuikergehalte te laag is en een hypo dreigt, kan de patiënt snel iets (liefst zoets bijvoorbeeld druivensuiker of zoete limonade) eten om het gehalte weer omhoog te krijgen. De hoeveelheid eenheden die gespoten moeten worden is afhankelijk van het aantal koolhydraten dat iemand gemiddeld naar binnen krijgt op een dag. Als iemand een maaltijd eet waarbij hij meer koolhydraten dan gebruikelijk gaat eten, moet hij extra eenheden bijspuiten om zijn bloedsuikerwaarde op peil te houden. De bloedsuikerwaarden moeten worden bijgehouden in een soort dagboek dat de patiënt iedere keer als hij op controle bij zijn arts of diabetesverpleegkundige moet komen of als er tussendoor iets bijzonders is met hem, kan laten zien aan de behandelaar(s) waardoor zij – evenals de patiënt zelf − een goed beeld kunnen krijgen van de situatie.

Er bestaat een verschil tussen kortwerkende insuline die voor de maaltijd gespoten dient te worden en tussen langwerkende insuline die voor het slapen gaan ingespoten dient te worden. Kortwerkende insuline werkt snel en is binnen een bepaalde tijd uitgewerkt en langwerkende insuline werkt doorgaans 24 uur en wordt gebruikt als basisinsuline. Uit bovenstaande moge duidelijk zijn dat zelfcontrole en zelfregulatie geleerd moeten worden. Hiervoor worden cursussen gegeven worden door diabetesverpleegkundigen, kruisverenigingen en verenigingen zoals de Diabetesvereniging Nederland. Het is niet alleen belangrijk dat degene met diabetes leert hoe om te gaan met suikerziekte, maar het is ook heel belangrijk dat zijn partner, directe huisgenoten, collega’s op de hoogte zijn van het feit dat de betreffende persoon suikerziekte heeft omdat deze persoon vroeg of laat te maken kan krijgen met een hypo of een hyper waardoor de buitenwacht adequaat moet kunnen reageren als hier sprake van is.

Hypo’s en hypers
De hoogte van de bloedsuikerspiegel wisselt bij ieder mens, dus niet alleen bij mensen die diabetes hebben. Dit is een normaal verschijnsel. Als iemand voedsel gebruikt dat veel koolhydraten bevat zal het bloedsuikergehalte in zijn bloed meer gestegen zijn dan als hij een maaltijd met heel weinig koolhydraten tot zich heeft genomen. Bij mensen zonder diabetes zal de hoogte van de bloedglucose in het bloed weer binnen een aanvaardbare tijd zijn gezakt tot normale waarde. De normale waarden schommelen tussen de 4 en 8 mmol/l. Voor mensen die diabetes hebben worden wat ruimere waarden aangehouden, namelijk: tussen de 4 en 10 mmol/l. Bij hen kunnen – ondanks koolhydraatbeperkt dieet, medicijnen of inspuiten met insuline en – de waarden na een maaltijd langere tijd te hoog blijven om daarna alsnog te zakken naar een aanvaardbaar niveau. Als iemand die diabetes heeft binnen de eerder genoemde waarde blijft schommelen, wordt gesproken over een goed ingestelde diabetes. Het kan echter – ondanks dat iemand zich houdt aan de voorgeschreven behandeling en ook niet teveel koolhydraten eet – gebeuren, dat de waarde van bloedglucose in zijn bloed toch te hoog of te laag is. Als er sprake is van een lagere waarde dan 4 wordt gesproken over een hypoglycemie of in de meer bekende term: een hypo. De hoeveelheid glucose in het bloed is dan te ver gedaald. Als er in deze situatie niet gegeten wordt om de glucose aan te vullen, bestaat de kans dat iemand met diabetes in een coma raakt (coma hypoglycaemicum). Als er dan niet handelend wordt opgetreden door een arts, zal de patiënt komen te overlijden.

Als de waarde hoger is dan 10 mmol/l. wordt gesproken over een hyperglycemie, of hyper. De hoeveelheid glucose in het bloed is dan te hoog waardoor er verzuring (ketoacidose door diaceetzuur, aceton en B-oxyboterzuur) van het bloed kan optreden. Als de hoeveelheid glucose niet tijdig wordt verlaagd kan het lichaam daardoor in coma raken (coma diabeticum). Zonder behandeling zal de patiënt komen te overlijden. Voor het kunnen krijgen van een hyper of hypo zijn verschillende oorzaken verantwoordelijk. We zullen er een paar noemen.

Oorzaken voor een hyper:

• Meer koolhydraten gebruiken dan men normaal eet en er geen insuline bijgespoten wordt om dat adequaat op te kunnen vangen.
• De voorgeschreven hoeveelheid insuline niet gebruiken of teveel insuline hebben gespoten.
• Infectieziekten, bijvoorbeeld griep, braken.
• Bepaalde medicijnen kunnen de bloedglucosewaarde laten stijgen.
• Stress en spanningen zowel lichamelijk als geestelijk.
  

Als er sprake is van een hyper en de patiënt is nog niet buiten bewustzijn, kan een aantal extra eenheden kortwerkende insuline bijgespoten worden. Voor het aantal eenheden zijn bepaalde richtlijnen welke u met de behandelende arts of diabetesverpleegkundige kunt leren berekenen. Doe dit niet op eigen houtje als u niet precies weet hoe hoog het aantal extra eenheden dient te zijn maar raadpleeg altijd bij twijfel de diabetesverpleegkundige of (huis) arts.

Oorzaken voor een hypo:

• Te weinig of niet eten door welke oorzaak ook.
• Te weinig of niet eten na het gebruik van insuline.
• Bepaalde ziekten.
• Bepaalde medicijnen die als bijwerking hebben dat ze de Bloedglucosespiegel kunnen laten zakken.
• Te veel beweging en te weinig eten.
• Teveel insuline spuiten voor het aantal koolhydraten dat men eet.
• Te laat eten.
  

Soms is de oorzaak niet te achterhalen waardoor er of een hyper of een hypo optreedt. Daarom is het zich aan de voorgeschreven behandeling houden en regelmatige zelfcontrole zeer essentieel om de kans op een hyper of hypo zoveel mogelijk te verkleinen. Als er sprake is van een hypo en de patiënt is nog niet buiten bewustzijn, dan is het snel eten of drinken van voeding of drank waarin suiker zit, heel belangrijk, bijvoorbeeld: een glas aanmaaklimonade, druivensuiker, een boterham met jam. Suiker wordt snel door het lichaam opgenomen waarna de waarde van de bloedglucose weer sneller zal stijgen.

Verschijnselen van een hyper of hypo
Zowel een hyper als hypo kennen hun eigen bijverschijnselen. Iemand die diabetes heeft zal moeten leren deze verschijnselen op tijd te herkennen. We zullen een aantal van deze verschijnselen noemen:

HYPER:

• dikwijls moeten plassen
• dorst
• droge mond
• vermoeidheid/slaperigheid
• prikkelingen, tintelingen, een doof gevoel door invloed op zenuwen
• de patiënt gaat ruiken naar aceton
  

HYPO:

• transpireren
• bleek zien
• hartkloppingen
• onduidelijk of verward praten. Soms lijkt het of iemand dan dronken is en met een ‘dubbele’ tong lijkt te praten
• geeuwen
• minder scherp zien
• hoofdpijn
• een ziek en slap gevoel in het lichaam
• verandering van stemming. Iemand die een hypo heeft kan agressief, prikkelbaar of gejaagd zijn
• duizeligheid
• moeheid
• gevoelens van angst
  

Voorgenoemde verschijnselen – zowel bij een hyper als bij een hypo – hoeven niet allemaal tegelijk op te treden. Soms kan er sprake zijn van maar een of twee verschijnselen. Daarom is het heel belangrijk voor iemand met diabetes om heel goed te luisteren naar zijn eigen lichaam en ieder symptoom heel serieus te nemen. Beter een keer teveel en onnodig gecontroleerd dan te laat. Het herstellen van een hyper of hypo kan even duren. De ene persoon met diabetes zal zich vlugger weer lekkerder voelen dan een ander. Dat is voor ieder mens met diabetes verschillend.

Complicaties door diabetes
Omdat – simpel gezegd – door het bloed de glucose naar alle lichaamscellen wordt vervoerd en bij mensen die diabetes hebben de ene keer sprake is van een teveel aan glucose in het bloed en een andere keer van te weinig, kan diabetes mellitus aanleiding geven tot complicaties aan diverse organen en zenuwen. De complicaties kunnen optreden na een langdurig bestaande diabetes maar een aantal mensen met diabetes kunnen er oom mee te maken krijgen als ze nog niet zoveel jaren diabetes hebben. Ook treden complicaties niet bij alle mensen met diabetes in dezelfde mate en dezelfde ernst op. Het is niet geheel duidelijk tot nog toe waarom deze verschillen bestaan. Wat wel heel duidelijk en essentieel is dat het bloedglucosegehalte onder controle gehouden wordt. Dit wil zeggen dat de hoogte van het bloedglucosegehalte zo normaal mogelijk wordt gehouden. Hierdoor kunnen complicaties uitgesteld of zelfs voorkomen worden, doch dat is ook weer niet het geval bij alle mensen die diabetes hebben. We zullen een aantal bekende complicaties noemen:

• Beschadiging aan de kleine bloedvaten waardoor er afwijkingen kunnen ontstaan aan onder andere de ogen (retinopathie) en nieren (nefropathie).
• Beschadiging aan de grote bloedvaten (vasculopathie) waardoor er problemen met hart, hersenen, de voeten en de benen kunnen ontstaan.
• Aandoeningen van het zenuwstelsel (neuropathie).
• Hoge bloeddruk: veel mensen die diabetes hebben krijgen ook last van hoge bloeddruk.
• Beperkte gewrichtsbeweeglijkheid (LJM = limited joints mobility). Hierbij gaat het om het weefsel dat rondom de gewrichten zit waarbij er – als het ware verkeerd – dik en stug bindweefsel gevormd wordt. Hierdoor kunnen de gewrichten pijnlijk en moeilijk of soms heel slecht bewogen worden.
• Aandoeningen aan de huid.
  

Naast bovengenoemde complicaties is de kans op bepaalde andere ziektes zoals infecties, kanker, depressie bij mensen die diabetes hebben, groter dan bij mensen zonder diabetes.

Adviezen voor mensen met diabetes
Hieronder volgen een aantal adviezen voor mensen die diabetes hebben die mee kunnen helpen om de bloedglucosespiegel zo normaal mogelijk te houden:

• Zorg voor een goede en zoveel mogelijk stabiele en normale bloedglucosewaarde door regelmatig te eten, liefst geen tussendoortjes te gebruiken en bij voorkeur bij iedere maaltijd steeds even grote porties te nemen. Dus: niet de ene ochtend één boterham en de andere ochtend drie boterhammen te eten als u pillen voor uw diabetes slikt of een dieet moet volgen. Als u echter insuline moet spuiten kunt u extra eenheden bijspuiten als u eens wat meer eet dan gebruikelijk is.
• Neem iedere dag lichaamsbeweging. Probeer echter pieken te vermijden. Dus: niet de ene dag intensief bewegen en de volgende dag helemaal niet.
• Zorg voor een bij uw lengte en bouw behorend lichaamsgewicht. Iedere kilo te zwaar betekent een extra belasting voor uw lichaam, dus ook voor de hoogte van de bloedglucosespiegel.
• Eet zo gezond mogelijk.
• Gebruik met alleen gezonde vetten in uw voeding en wees er heel matig mee.
• Drink voldoende – anderhalve tot twee liters per dag – kraanwater naast hetgeen u gewend bent aan andere dranken te drinken.
• Rook niet en gebruik geen alcohol of wees er heel matig mee. Als u toch alcohol gebruikt, eet daarbij dan iets wat koolhydraten bevat anders is de kans op een hypo – zelfs nog na een paar uren – groot.
• Zorg ervoor dat je altijd druivensuiker of iets zoets bij je hebt als je op pad gaat.
• vermijd zoveel mogelijk stress en negativiteit.
• Mediteer dagelijks.
• Lach dagelijks. Lachen is heel helend voor zowel geest als lichaam.
• Vertel je omgeving dat je diabetes hebt en leg uit wat ze moeten doen als je door een hypo of hyper bewusteloos dreigt te raken of bent geworden. Adequate hulp is dan immers van levensbelang.
  

Samenvatting
Met dit artikel willen wij laten zien dat diabetes mellitus een ernstige degeneratieve ziekte is, die op den duur belangrijke lichaamsfuncties dermate kan aantasten dat een patiënt aan deze complicaties kan overlijden. Het is dikwijls een sluipend proces. Vandaar dat diabetes ook weleens de ‘stille killer’ wordt genoemd. Het is van buitengewoon essentieel belang dat iemand die diabetes heeft, zelf zeer regelmatig de hoogte van de bloedglucosewaarde controleert en waar nodig maatregelen neemt om een hyper of hypo te voorkomen. Hoewel iemand nooit meer helemaal kan genezen van diabetes mellitus heeft een gezonde manier van leven, eten, bewegen heeft in de meeste gevallen een zeer positieve invloed op het verloop van diabetes. Helaas is dat niet bij iedere patiënt het geval omdat diabetes mellitus een heel gecompliceerde ziekte is en er nogal eens maatwerk geleverd moet worden om een patiënt zo goed mogelijk te behandelen en de kwaliteit van zijn leven zo prettig en aangenaam mogelijk te houden. Leven met diabetes is niet eenvoudig. Het moet geleerd worden. Je moet bijvoorbeeld leren te accepteren dat je afhankelijk bent geworden van bijvoorbeeld een dieet, medicijnen of het spuiten van insuline. Daarnaast is regelmatig eten, bewegen en leven en het vermijden van stress voor een aantal mensen moeilijk. Ook de angst voor het krijgen van een hypo of hyper is bij veel mensen met diabetes altijd op de achtergrond aanwezig. Uiteraard is er veel meer over diabetes te vertellen, juist omdat het geen eenvoudige ziekte is en er veel bij komt kijken op zowel lichamelijk als psychisch gebied. Samen met mevrouw José van Burink heb ik een boek over diabetes mellitus geschreven waarin deze ziekte uitgebreid beschreven wordt. Een aanrader omdat iedereen de kans loopt zelf diabetes mellitus te krijgen of wel iemand in zijn omgeving kent die te maken heeft gekregen met deze ziekte. In dit boek wordt ook de Ayurvedische aanpak uitgebreid beschreven. Het boek heeft als titel: Ayurveda en diabetes mellitus. Het is uitgegeven door Gopher te Amsterdam onder ISBN: 9789051796025. Het is verkrijgbaar bij iedere boekhandel.

Dit artikel is geschreven door de Ayurvedische arts Dhr. Mehta (GAMS/BAMS).
Op de inhoud van dit artikel rust auteursrecht en deze inhoud mag alleen naar schriftelijke toestemming van de auteur gebruikt worden.